“Goedemorgen Maria, we moeten naar de Segurança Social om je te registreren. Een nieuwe wet zegt dat als we je langer zwart blijven betalen een boete krijgen!” – “Oh, Senhor Henrique, dat wil ik niet! Ik werk bij zeven mensen thuis. Ik heb nooit mijn inkomsten opgegeven aan de belastingen! Als de Autoridade Tributária (belastingdienst) erachter komt ben ik lixada! (de pineut)”
De nieuwe wet
Op 3 april 2023 werd in Portugal wet 13/2023 met de bijnaam Agenda do Trabalho Digno (agenda voor fatsoenlijk werk) gepubliceerd in de Diário da República (de Portugese Staatscourant). De wet omvat een reeks maatregelen gericht op het verbeteren van arbeidsomstandigheden en het combineren van privé-, gezins- en beroepsleven. De wet ging in op de symbolisch belangrijke dag 1 mei 2023.
De nieuwe wet is een herziening van de Arbeidswet en verbetert de arbeidsvoorwaarden voor werknemers op een aantal gebieden. Zo wordt ouderschapsverlof uitgebreid, de minimale nachtrust uitgebreid, worden de voorwaarden voor jongere werknemers verbeterd. Ook worden de regels voor het in dienst nemen van personeel aangescherpt in het voordeel van de werknemers. Omdat dat laatste tot een vlucht in zwart betalen zou kunnen leiden, is besloten om het zwart betalen van werk te verder te criminaliseren.
Zwart betalen is een misdaad
Zwart betalen is in Portugal allang verboden. In Nederland kun je onder voorwaarden een hulp aan huis betalen zonder belasting en sociale premies af te dragen, in Portugal bestaat die uitzondering niet. Om zwart werken nog verder terug te dringen bestempelt de nieuwe wet het zwart betalen als een misdaad. Dat betekent dat je ervoor de gevangenis in kunt gaan en tevens dat, als je geen Portugees staatsburger bent, je het land kunt worden uitgezet. Dit geldt ook voor particulieren. Alle werkgevers (particulier of collectief) die werknemers niet binnen zes maanden bij de sociale zekerheid aangeven, kunnen worden vervolgd voor een misdrijf. Zelfs als het maar om een paar uur gaat, de werkgever moet sociale zekerheidsbijdragen en eventueel loonbelasting afdragen.
De maximumstraf voor zwart betalen is drie jaar gevangenis. Dat lijkt me zwaar overdreven voor mij die Maria drie uur per week zwart betaalde. Maria was uiteindelijk akkoord met het ‘witwassen’ van onze arbeidsovereenkomst. In nieuwsitems op de Portugese televisie kwamen al advocaten aan het woord, die weliswaar de wet verdedigden, maar grote twijfels uitten over de handhaving.
Hoe los je dit nu op?
Voor gevallen waarin iemand voor een baas werkt is het simpel: formaliseer de arbeidsverhouding en ga (eindelijk) betalen. Maar ook voor Maria van Senhor Henrique met zeven werkgevers/klanten zijn er prima oplossingen. Maria kan zich laten inschrijven bij een uitzendbureau en daar door Henrique worden ingehuurd. Maria kan bij een schoonmaakbedrijf in dienst treden en daar door Henrique worden ingehuurd. Of Maria kan zich bij de Finanças als zelfstandig ondernemer laten inschrijven en aan Henrique voor iedere betaling een ontvangstbewijs geven. In alle gevallen worden belasting en sociale lasten betaald en zullen onherroepelijk de kosten stijgen.
Niet iedereen is akkoord
Integendeel. Het wetsvoorstel werd vanaf het begin sterk bestreden door werkgevers. Werkgeversfederaties argumenteren dat sommige maatregelen ongrondwettelijk zijn en zeggen dat de voorstellen de rigiditeit zullen vergroten en zo een negatieve invloed hebben op het beloningsbeleid. Nieuwe werkvormen van de 21e eeuw zouden soms moeilijk in een keurslijf van sociale regels passen.
De president van de republiek zelf had ook bedenkingen. Marcelo Rebelo de Sousa bekritiseerde het gebrek aan consensus met de werkgevers en het schrappen van enkele wijzigingen die de regering en werkgevers eerder zijn overeengekomen. Sommige van deze maatregelen zouden hierdoor niet de door de regering verwachte inslag kunnen hebben, maar uiteindelijk keurde hij het wetsvoorstel goed. De president van de republiek zei ‘rekening te hebben gehouden met de talrijke positieve aspecten van het voorstel’. Dat de grootste oppositiepartij (de PSD) uiteindelijk niet tegen stemde was ook een factor die het oordeel van de president mede bepaalde.
Arbeiders en vakbonden zijn tevreden met het wetsvoorstel. Ze stellen dat deze hervorming ‘vooruitgang vertegenwoordigt vanuit het oogpunt van arbeidsrechtvaardigheid’.
De stappen van Henrique
Henrique formaliseerde de arbeidsverhouding met Maria met de volgende stappen:
Eerst: Met Maria overleggen inzake de verplichting om een werkverband aan de Segurança social op te geven. De site van Deco Proteste (het Portugese equivalent van de Consumentenbond) geeft details over de verplichtingen van de werkgever en de werknemer. Bijvoorbeeld: ook al werkt de huishoudelijke hulp tien uur per maand bij jou: de sociale lasten moeten betaald worden voor een minimum van dertig uren per maand. De werkgever betaalt alle bijdragen (formeel uitgesplitst naar bijdragen van werkgever en werknemer) aan de Segurança Social. Henrique gaat ongeveer €23 per maand meer betalen.
1. Naar het dichtstbijzijnde kantoor van het Instituto da Segurança Social gaan om het document Requerimento de Inscrição/Enquadramento de Trabalhador por conta de Outrem (Mod. RV1009-DGSS) op te halen. Het document is ook te downloaden met deze link.
2. Naar het kantoor van Segurança Social teruggaan, samen met de werknemer, om het volledig ingevulde en ondertekende document Mod. RV1009-DGSS in te dienen. Neem je identiteitsbewijs mee waarop het Sociale Zekerheidsnummer (NISS) staat vermeld, als je dat hebt.
3. Je ontvangt een ontvangstbewijs voor de ingediende documenten. Het antwoord zou binnen ongeveer twee weken per brief naar je thuisadres gestuurd worden. Dat gebeurde bij Henrique ook keurig.
Het antwoord is het bewijs van inschrijving. Het vermeldt de juiste bijdragen en verantwoordelijkheden van werkgever en werknemer.
4. De bijdragen moeten aan het begin van de volgende maand na aanvang van het werk worden betaald. De eerste twee maanden moeten de betalingen direct op het kantoor van het Instituto da Segurança Social gedaan worden. Daarna kun je betalen met een overschrijving via je bank.
5. Je moet een contract afsluiten met de huishoudelijke dienstverlener. Een modelcontract is beschikbaar op deze site van Deco Proteste. Vakantie- en kersttoeslagen en een verzekering voor ongevallen tijdens het werk moeten onderdeel van een contract zijn. Er zijn twee soorten contracten. Bij betaling per uur is er sprake van een contrato convencional. Bij een contract met maandelijkse uitbetaling gelden andere regels.
Voor een overzicht (in het Portugees) van alle maatregelen van de nieuwe wet klik hier.
In 2022 schreef Portugal Portal een artikel over werkavonturen in Portugal.
Dit artikel kwam tot stand met medewerking van Cees Groenewegen.
Wij ontvingen een reactie op onze Facebook-groep die ook interessant is voor de lezers op onze website, hieronder de vragen en antwoorden:
Vraagsteller:
M.i. is Portugal een EU land, wat volgens mij ook een Brusselse verplichting geeft voor nieuw in Portugal aangekomen mensen, die het Portugees niet basaal voldoende beheren, deze wetten in meerdere talen te publiceren en verstrekken. Zoals de meeste Portugezen van de jongere generaties voortreffelijk meertalig zijn en zich daarmee wel in landen buiten de Portugeze grenzen geïnformeerd kunnen worden: Handhaving zou op deze manier, met eenduidige nationale wetsuitvoering, dus een anti-EU maatregel nemen, zolang deze niet meertalig beschikbaar is geworden. Buiten dit om wat is een juiste omschrijving van “zwart geld”, zowel tot hoever kan ik mensen mijn dank in geld uitdrukken zonder verplichting dit op te geven, zowel hoe vaak? Of berust “zwart geld” op eigen aanname, dat het dat is op verzoek van een aanklacht? Biljetten zijn genummerd, dus, zijn traceerbaar: Hetgeen ook voor de uit- en wetgever dus mogelijk is….en een buurjongen mijn auto laten wassen per maand, is beter dan elke anonieme wasstraat met zwak waterdicht controle systeem .
Portugal Portal:
Er bestaat in de EU geen vertaalverplichting van lokale wetten. Ieder land bepaalt zelf wat het doet. Het Nederlandse beleid is: “…dat de Rijksoverheid in beginsel in het Nederlands communiceert en mensen die de Nederlandse taal niet goed beheersen stimuleert om Nederlands te leren”. Portugal hoeft dus niet te vertalen. De wet is van kracht sinds 1 mei 2023.
Dan mbt de term “zwart geld”: in de wettekst staat exact omschreven wat wel en niet mag en met de termijnen erbij. Een link naar een goede opsomming staat in het artikel hierboven. Praktisch gesproken: zodra je iemand betaalt voor een dienst zonder dat je daarvoor een factuur krijgt, heb je een probleem. Vraag dus altijd een factuur/betaalbewijs met daarop het fiscaal nummer van de dienstverlener.
Mbt je vraag “tot hoever kan ik mensen mijn dank in geld uitdrukken zonder verplichting dit op te geven”: zoals in het artikel staat is er in Portugal geen uitzondering.
Mbt je buurjongen: dat is technisch gesproken kinderarbeid.