Zuca

Zuca-Magazine is een digitaal tijdschrift voor de verspreiding van de Portugese literatuur in het Nederlandse taalgebied. De online uitgave van het Magazine wordt aangevuld met papieren edities, waarvan er nu drie verschenen zijn. Zuca-Magazine is een overlopende en schone bron van verhalen, gedichten, quotes, kritiek en analyse, probeersels en praatjes en voorpublicaties. Je mag je erover verbazen dat er zoveel Portugeestalige schrijvers en dichters zijn die zoveel te delen hebben.

Het voelt als lezer of je Ali Baba bent. De eigentijdse versie van Ali Baba, dat wel. Die met een muisklik de poort opent naar ontelbare kleinodiën, maar tegelijk ook de poort naar zijn hart en ziel. Want door je helemaal open te stellen voor alles wat je ziet, zie je beter wat wel en niet bij je past. Waardoor je gevoed wordt als denkend mens en waar je een ander ook een plezier mee zou kunnen doen.

Dan waren er ook nog een hoofdman en zijn veertig rovers. Die al dat moois bijeenbrachten, opstapelden of bestudeerd achteloos rondstrooiden. Veertig is veel maar zo is het ook. De roversbende werd enkele jaren geleden opgericht door vertaler Harrie Lemmens en fotografe Ana Carvalho (zij tekent vanaf het begin voor de opmaak en de vele mooie foto’s), die samen met Marilyn Suy voor permanente aanwas van de schat zorgen en andere rovers van diverse pluimage ‘inhuren’ om daar ook een bijdrage aan te leveren. Onder het motto a minha pátria é a língua portuguesa van Fernando Pessoa. Ofwel ‘mijn vaderland is de Portugese taal’ in Nederlandse woorden.

De papieren uitgave

Op 20 september j.l. werd het derde nummer gepresenteerd in Athenaeum Boekhandel Roeterseiland Amsterdam. Zuca Sardan, de olijke en opgetogen alleskunner met pen en penseel en naamgever van het Magazine, was er weer bij. Inhoud: vertaalde Portugese poëzie. Een dik cahier met een stortvloed aan vertaalde gedichten. Verkrijgbaar in de boekhandel en bij bol.com.

Deel twee is een special: geheel gewijd aan het vertaalde oeuvre van José Saramago.

Deel een bevat een aantal publicaties, overgenomen van het digitale tijdschrift, plus enkele stukken die speciaal voor dit nummer werden geschreven.

Deze twee laatstgenoemde uitgaven zijn bij Harrie Lemmens te bestellen. Per stuk € 12,50 (harrie@zucamagazine.nl).

De online versie

Die maakte drie jaar geleden een vliegende start en de vaart zit er nog steeds in. Ik ga de menu-items at random langs.

Bij QUOTES kan ik het niet nalaten te citeren – in het kader van Lissabon de witte stad?! –

‘Não há para mim flores como, sob o sol, o colorido variadíssimo de Lisboa.’

Geen enkele ruiker kan tippen aan de grote veelkleurigheid van Lissabon in de zon.

Uit: Boek der rusteloosheid – Fernando Pessoa – Vertaling Harrie Lemmens – De Arbeiderspers 2015, p. 59/60 (30 juni 2016)

Onder COLUMNS vind je: KINDERJAREN waarin schrijvers een kijkje gunnen in hun leven voordat ze gingen schrijven. Ik kwam er Agualusa tegen, de reisgrage Angolese schrijver, die al tweemaal in Amsterdam en Brussel (Boekhandel Passa Porta aldaar zit ook in het complot) aanwezig was speciaal voor Zuca-Magazine. Hij schrijft: ‘Ik denk dat je als je ernaar op zoek gaat, voor iedere romanschrijver de gebeurtenis kunt vinden die aan de basis van zijn schrijverschap ligt; een verre blikseminslag, een kleine vernedering, een onmogelijke eerste liefde, een bazige moeder, de dood van de vader’ (12 mei 2017).

Eveneens bij COLUMNS de rubriek ZON & ZEER, persoonlijke en gemoedelijke ontboezemingen van Harrie Lemmens. Ik citeer hier een fragment om even op adem te komen, voordat we naar de POËZIE gaan. Een fragment dat tevens in analogie is met het, al met een half woord aangeduide, thema ‘overvloedigheid’ (22 december 2017).

‘Zodra ik in Porto aankom, pak ik het campingkrukje dat naast mijn racefiets in de garage van het flatgebouw staat en begeef mij spoorslags naar de Continente, de supermarkt waarmee vergeleken de Albert Heijn XL nog niet eens een buurtsuper is. In dit Walhalla van de winkelende consument is mijn favoriete plek de afdeling verse vis, waar gezellige en kundige verkoopsters (‘é tudo fresquinho, meu amor!’ ‘allemaal recht uit de zee, schat!’) hun kleurrijke waar aanprijzen.

Daar klap ik mijn krukje uit en doe mijn ogen tegoed aan het pallet van Gods onderwaterschepping: sardientjes, tongen en solhas, horsmakrelen, mul, ombervissen, tand- en zeebaarzen, platte roggen met hun gestel van paraplubaleinen, zeeduivels, steenbolken (fanecas) en de glinsterend zilverkleurige of gitzwarte zwaardvissen, waarmee Neptunus de troepen van zijn oceaanrijk bewapent.

Naast de vissen liggen de fruits-de-mer, de garnalen, krabben, kreeften, pijlinktvissen (lulas)  en kolossale octopussen (polvo), de intelligentste wezens van de wereld. En schelpen, die minder slim, in alle kleuren en maten.

Maar het is Kerstmis en dan is er maar één vis die telt. En die vis wordt op tafel niet beschouwd als zodanig, hoe wild hij ook gezwommen mag hebben bij Newfoundland. De kabeljauw, door drogen en zouten getransformeerd tot bacalhau, samen met saudade en vinho do Porto het hart van de Portugese taal en de ziel van de Lusitaanse mens’.

POËZIE is een belangrijk menu-item in Zuca-Magazine.

Het surrealisme, een –isme dat nog springlevend blijkt te zijn, kruipt daarbij in alle hoeken en gaten. Laurens Vancrevel is hier de pleitbezorger en vertaler van.

Ik kies voor een ander fragment. Over Dom Dinis (koning van 1279 tot 1325) over wie ik al meer goeds las (17 juni 2016).

‘Honderdvierendertig gedichten zijn er van hem bewaard gebleven, ongeveer voor de helft hoofse minnedichten die voortborduurden op de Provençaalse stijl. Toch zijn deze cantigas de amor geen klakkeloze overname van wat er uit Frankrijk overwaaide: het accent verschoof van eerbetoon naar problematische liefde, naar lijden en verlangen, naar wat later zou worden uitgedrukt in dat prachtige woord saudade. In deze, vanuit het perspectief van de man geschreven gedichten is de geliefde vrouwe vaak hard, koud en meedogenloos, beantwoordt ze de liefde van de dichter niet. Dom Dinis moest niet veel hebben van wat hij bloedeloze liefdeslyriek noemde. Hij wilde emotie uitdrukken. Een echte vernieuwing vormen de cantigas de amigo, waarin de dichter in de huid van de dame kruipt. Het zijn vaak prachtige staaltjes van psychologisch inzicht die ondanks de setting uiterst modern aandoen. De vrouw klaagt over haar geliefde, ze drukt haar saudade uit of protesteert tegen wat haar liefde in de weg staat. Soms in de vorm van een monoloog, andere keren als een gesprek met haar moeder of een vriendin, of met planten of dingen. Dom Dinis, een groot mens, een groot dichter’.

Hieronder een van de cantigas de amigo; de vertaling ervan staat in het papieren poëzienummer, dat zojuist is uitgekomen.

https://www.youtube.com/watch?v=0bexDl18T_k

Er zijn altijd mensen die voor poëzie liever een straatje omlopen. Zou het ze troosten als ze lezen dat ook het maken van een gedicht een gedoe is? Fernando Pessoa verwoordt dit zo (5 oktober 2018):

Triste mister o da rima!
Só se consegue pensar
Desde que o verso de cima
Tenha outro em baixo a fechar.

Wat een gedoe zo’n gedicht!
Je hoofd krijgt pas rust
als je een vers in elkaar klust
dat rijmt op wat er al ligt.

In INTERVIEWS staat bovenaan het gesprek tussen Harrie Lemmens en de schrijver Marçal Aquino (boek: Een killer in João Pessoa) op een historische plek (26 sept 2018).

‘Kijk, daar aan de overkant van de binnenplaats zetelde het bestuur van de West-Indische Compagnie, het bedrijf dat Brazilië runde met als CEO Johan Maurits, of Maurício, zoals jullie hem kennen.’ We zitten in restaurant Stuyvesant, dat samen met het West-Indië Huis de Herenmarkt omklemt. Een ideale plaats dus om te praten met de Braziliaanse schrijver Marçal Aquino, die een paar dagen in Amsterdam is.’

Hierna volgen nog PROZA, RECENSIES en VIDEO als webpagina’s in het menu. Ik suggereerde het al eerder: het is een hoorn des overvloeds.

Het ligt allemaal voor het oprapen en het is Kunst. Literatuur is Kunst die ons doet groeien in onze persoonlijkheid en als sociaal wezen. Met respect voor de enorme diversiteit in denken, doen en laten waarmee ieder mens omringd is.

Goedgunstige lezer!
Ga grasduinen!
Bevredig je weetlust!
Laat je zinnen prikkelen, waar heb je ze anders voor!
Lees een gedicht als een liedje!
Scharrel wat rond op de site, zoals je als kind op straat of plein weleens deed!
Wees een stille genieter van de kleurrijke en tegelijk strakke foto’s.
En kom geregeld terug, net als Ali Baba deed, maar jij kan het zonder wachtwoord af.

(Voor zover al niet hierboven vermeld zijn alle vertalingen en geciteerde teksten van de hand van Harrie Lemmens.)