Woorden in de wind

Een verzameling losse opmerkingen, met als enige samenhang de woorden Portugal en de Portugezen. Vorig jaar begon ik ermee. Hier terug te vinden: Bla bla bla. In analogie op de blablaboekjes die eertijds zijn verschenen. Want: zit je verlegen om een onderwerp tijdens een stilte in het gesprek, wil je de rol van paradijsvogel spelen, of probeer je de aandacht vast te houden van een aantrekkelijk persoon tegenover je? Lees dan dit.

Maar… als je geen behoefte hebt aan voornoemde zingevingsfrasen mag je ook zeggen: ik amuseer me er gewoon mee. Het is informatief, hilarisch, ‘uit het leven gegrepen’ of ‘ik zoek soms dit of dat nog wel eens verder uit’.

Dan nu het vervolg.

1. Het jaar 2018 is een ‘normaal’ jaar geweest wat betreft het totaal aantal stakingen. Dit aantal wordt geschat op 623, want de cijfers over november en december zijn nog niet definitief op het moment dat ik dit schrijf. Dat is een toename met waarschijnlijk 1% ten opzichte van 2017. Toen was het totaal 617.
2. ‘Koningin Isabel werd door haar echtgenoot D. Dinis bijtend berispt vanwege haar buitensporige aalmoezen. Maar zij had van de Eeuwige het vermogen ontvangen brood in rozen te veranderen, waardoor ze kon ontsnappen aan de toorn van de koning wanneer deze haar op heterdaad betrapte’ (citaat Rentes de Carvalho, vertaald door August Willemsen). Overigens door de schrijver bedoeld als voorbeeld van alle onzin die hij op school te slikken kreeg.
3. Het inwonersaantal van Portugal is 10,8 miljoen. Nederland 17,1 miljoen en België 11,4 miljoen. (bron: eurostat)
4. Telhados de tesouro (puntdaken) zijn daken op historische gebouwen, die merendeels in Tavira, Lagos en Faro voorkomen. Ze zijn een architectonisch relict uit de 16e en 17e eeuw. Deze bouwwijze zorgde voor koelere temperaturen in de onderliggende ruimten. Andere varianten zijn de telhados de quatro águas (tentdaken) en de telhados múltiplos (veelkantige daken).
5. Nieuwe en tweedehands Portugese boeken zijn te koop via bibliofeira.com. Een site die te vergelijken is met boekwinkeltjes.nl
6. Als woord van het jaar 2018 is door de uitgeverij Porto Editora uitgeroepen, met 37% van de stemmen, enfermeiro (verpleger/verpleegster). Het gaat niet om de keuze van een nieuw woord, maar om het woord dat het meest is gebruikt in het afgelopen jaar door de media en de meeste nieuwswaarde had. De verplegers m/v willen meer loon, betere carrièremogelijkheden en een betere erkenning als professional.
7. Van 5 tot 9 juni 2019 spelen de Final Four tegen elkaar om het kampioenschap UEFA Nations League: Nederland, Portugal, Zwitserland en Engeland. Portugal is gastland. Om te beginnen wordt er gespeeld in een stadion in Porto en in Guimarães. De kaartverkoop is op 1 februari begonnen.
8. Het online platform voor het aanvragen van professionele dienstverlening Fixando, vroeg de Portugezen welke ondersteuning ze het liefst hebben bij hun hobby’s. De meesten antwoorden: het krijgen van muziekles. Op de tweede plaats kwam dansles en op de derde plaats het les krijgen in zelfverdedigingsporten. Op de laatste plaats kwamen lessen in kunstzinnige bezigheden.
9. Er is een stripboek verschenen, gemaakt door Bruno Pinto, over de aanpassingen en maatregelen, die nodig zijn om de klimaatverandering in Portugal  te beheersen. Het boek is gratis te downloaden in het Portugees.
10. De grootste groep buitenlanders in Portugal vormen de Brazilianen. Gevolgd door de Kaapverdianen, dan de Oekraïners en daarna de Roemenen.
11. De Portugese artillerie aan boord van de schepen in de tijd van de grote ontdekkingen, was ultramodern en voor een zeer belangrijk deel de reden voor het succes van alle veroveringen.
12. ‘Het raadplegen van een recente Gouden Gids levert (…) meer dan 800 pastelarias op, alleen al voor Lissabon’. (uit: Michael Kondl: de smaak van de verovering).

13. In 1918 brak de Spaanse griepepidemie uit, wereldwijd. In Portugal overleden naar schatting 50.000 of 60.000 mensen, waarvan de meesten in de leeftijd tussen de 20 en 40 jaar oud.
14. Het vangstquotum van sardines voor de kusten van Portugal en Spanje is voor dit jaar op 17.000 ton gesteld. Veel te weinig, zeggen de betreffende vissers, want pas bij 23.000 ton wordt ons werk winstgevend. De verwachting is dat de kiloprijzen wederom zullen stijgen.
15. Het zelfmoordcijfer voor Portugal en Nederland is gelijk: 8,2 per 100.000 inwoners. Het hoogste cijfer van alle West-Europese landen heeft België: 14,2. (bron: WHO 2012).
16. Volgens ‘Águas de Portugal’ verbruiken huishoudens rond de 20% van alle beschikbaar water. Het merendeel, rond 75% gaat naar de land- en tuinbouw. De rest gaat naar grootverbruikers.
17. Na het zien van de film Arabian Nights (As Mil e Uma Noites), een zes uur durend meesterwerk van Miguel Gomes uit 2015, ‘ben je een bijzonder gevoel rijker: dat als er ergens nog een sprookjeswereld verscholen ligt, dan moet dat in (…) Portugal zijn’. (citaat Kevin Toma).
18. Veel Portugezen begrijpen niet echt wat je in Portugal zoekt. En waarom je ze gaat nadoen door bijvoorbeeld de telefoon op te nemen met ‘Estou’.
19. Bij de laatste volkstelling (2011) gaf 80% van de deelnemers aan dat zij zichzelf als katholiek zien. En 9% als protestant (een begrip dat meerdere stromingen omvat). De meeste protestanten leven in Lissabon, gevolgd door de Algarve en dan Setúbal.
20. Voor je het weet of wil, zit je als land- en huiseigenaar in een rechtszaak tegen een Portugees verwikkeld.
21. Nogal wat Portugezen zijn bedreven in het negeren van wetten. Of ze weten zich zo te gedragen dat ze net buiten die wet vallen waar ze last van hebben.
22. Betalen met escudo’s; het kan nog in Lissabon. Bij eenmanszaken, waar de eigenaar als service aan zijn klanten escudo’s als betaling accepteert. Zelf ruilt hij ze dan later om bij de Banco de Portugal. Dat kan nog tot 2021. Volgens deze bank zijn er miljarden escudo’s nog niet omgewisseld.
23. ‘Belangrijke informatie voor het schrijven van mijn boek kreeg ik door mijn bezoek aan het Convento de Cardaes. Het is geen toeristenhotspot en ikzelf ontdekte deze locatie, tot mijn geluk, op het allerlaatste moment’. (citaat Jule Hinrichs, schrijver van: Lissabon, de witte stad).
24. Het standsbegrip is veel sterker dan je gewend bent. Met het gevaar dat je bij een bepaalde ontmoeting, neem een receptie, min of meer genegeerd wordt, omdat je ‘je plaats niet kent’.
25. De gaita de amolador is het fluitje, waarmee de scharensliep zijn komst meldt. Alle leveranciers die in vroeger tijden aan de deur kwamen, hadden een eigen herkenningsmelodietje. Een logo met geluid dus. In Lissabon waren dat behalve de scharensliep ook de bakker, de fruithandelaar, de petroleumboer, de verkoper van brillen, de oud-ijzerboer, de glasophaler en de voddenboer.
26. Elektrische fietsen zijn niet populair in Portugal, elektrische autopeds wel. (trotinetes elétricas). De komende jaren zal het stadsbeeld daardoor drastisch veranderen, is de verwachting van nieuwe buitenlandse investeerders in dit alternatieve vervoermiddel.

27. Als Portugezen een rechtszaak tegen je aanspannen, gaan ze er volledig van uit dat ze zullen winnen. Ook al omdat ze van plan zijn getuigen om te kopen en zo nodig jouw advocaat ook.
28. Als de winning van lithium in de mijnen bij Boticas (Vila Real), op basis van nieuwe vondsten die er gedaan zijn, op grotere schaal gaat plaatsvinden, kan Portugal het eerste land in Europa worden, waar lithium in voldoende reserves aanwezig is en gewonnen wordt.
29. Portugal is het derde land waar de, in Japan ontwikkelde, 3D-zebrapaden getest worden. Om te beginnen in de gemeente Maia (Porto). Het zijn zebrapaden met de optische illusie van 3D, waardoor je ze eerder opmerkt.
30. Volgens de hulporganisatie Solim (Solidariedade Imigrante) werken er ongeveer 10.000 illegale landarbeiders in de regio Beja. Ze werken voor Portugese of Spaanse landbezitters of hun pachters. Ze kunnen zich vrijelijk bewegen, de politie laat ze ongemoeid.
31. De verkiezingen in Portugal in 2019 zijn: Europees Parlement op zondag 26 mei en Portugees Parlement op zondag 22 september. De opkomstcijfers in Portugal behoren al jaren tot de laagste van de Europese Unie.
32. De weg van Monforte naar Portalegre (IP2) is een van de meest karakteristieke wegen van de Alentejo. Beleef er de schoonheid van verlatenheid of de rust van het minimale.
33. ‘Als je al die jaren samen het dorpsleven op maandagmorgen op de wasplaats hebt besproken, dan ga je toch niet eenzaam naast je wasmachine zitten’. (citaat Gerrit Komrij).
34. De Banco de Portugal neemt € 2 muntstukken in. Er zijn er teveel van in Portugal. Toeristen brengen er veel te veel het land binnen. Slechts een op de tien van deze muntsoort is nog van Portugese herkomst. De € 2 munten worden door de bank omgeruild voor 1 en 2 cent munten, onder andere in Ierland en Slowakije.
35. Een op de vijf Portugezen is ouder dan 65 jaar. (INE 2012)- Dit cijfer verschilt nauwelijks van dat van Nederland of België.
36. Portugal was wereldwijd het derde land, na San Marino en Venezuela, dat de doodstraf afschafte. En wel in 1867. Nederland volgde in 1870. De afschaffing van de slavernij vond in Nederland (Suriname) plaats in 1863. Portugal volgde in 1869. In 1910 werd in Portugal de monarchie afgeschaft. Nederland volgde …?
37. De Consoada (het kerstavondmaal) is het perfecte moment om met elkaar te gaan ruziën over van alles en nog wat. Of om oude koeien weer uit de sloot te halen. (gehoord van een mij bekende Portugees).
38. Lusco-fusco is een mooi woord voor avondschemering.

39. De koster had eerst een sikkel in de dakgoot van de kerk gegooid, voordat hij haar, met haar gezicht naar de aarde begroef. (Uit: José Direitinho, Het brein van de slechte neigingen, vertaald door Piet Janssen.) Over het magisch realisme waar de Portugezen niet buiten kunnen.
40. Diogo de Couto was een tijdgenoot van Luís de Camões (schrijver van het tamelijk ongenuanceerde heldenepos Os Lusíadas). Ook Diogo de Couto schreef over wat er gebeurde tijdens de ontdekkingsreizen. Hij was daarbij meer begaan met het erbarmelijke lot van de overwonnen volken en stammen, dan met de Portugezen. Tot ongenoegen van koning Manuel I. De vele geschriften van Diogo waren in de 18e eeuw nog bekend en aanwezig in Lissabon, maar nu blijkt het grootste deel ervan spoorloos verdwenen te zijn.
41. Als iemand tegenslag heeft, hij valt bijvoorbeeld, wordt hij uitgelachen! Dat schijnt de manier te zijn om het niet ernstig op te nemen. Pech kun je niet voorkomen, vergelijk het met de strapatsen van een clown.
42. Een Rota Literária do Algarve is in voorbereiding. Bedoeld voor literatuurliefhebbende wandelaars. Over 24 maanden zal de route in gebruik worden genomen.
43. De legende van de rozen van koningin Isabel is na haar dood aan haar biografie toegevoegd.  Hij zou zijn overgenomen uit Hongarije, waar dezelfde legende wordt verteld van een zekere koningin Isabel, die een oudtante was van de Portugese Isabel.
44. Langzaam begint in Portugal openheid te komen over de schaduwzijden van de ontdekkings- en veroveringsreizen en de daaruit voortvloeiende manier van kolonialiseren.
45. Portugal blijft een emigratieland. Er trekken nog steeds jaarlijks meer Portugezen weg dan er terugkomen. In 2017 vertrokken 53.000 personen. De meesten gaan naar andere EU-landen. Een kleinere groep gaat naar Brazilië.
46. Joana Vasconcelos is wereldberoemd. De 45-jarige kunstenares geeft in haar atelier in het Doca do Bom Sucesso in Lissabon werk aan 50 vakbekwame personen. Haar atelier staat geregeld open voor bezoek.In 1932 kregen vrouwen in Portugal voor het eerst stemrecht, echter alleen hoog opgeleide vrouwen. Na de revolutie van 1974 kregen alle vrouwen stemrecht.
47. ‘Pas als je ouder wordt besef je dat een argeloze ontmoeting kan ontsporen tot wat liefde wordt genoemd, erger nog: tot passie. Passie die kan uitmonden in een noodlot dat het verdere verloop van je leven determineert’ (openingszin uit Dirk Lambrechts: Fado. De tranen van de Taag).
48. Emigreren naar Portugal is af te raden voor uitermate gezagsgetrouwe en ordelievende Nederlanders en Belgen.

Of ik wel goed voor mezelf zorg
is haar vraag in het café
waar ik traag te drinken zit

ik knik heftig bevestigend
want dat moet je doen
als je oud bent

en wijs op de inhoud van mijn boodschappentas:
een meeneemmaaltijd boerenkool met worst
de avondbladen vol werelds krakeel
een slof sigaretten als pistolen in de oorlog
en een fles wijn uit Portugal
genoemd naar een vergeten veldje
nooit in het kadaster opgenomen
en waar ik ooit heen zal gaan
Remco Campert (uit: Een oud geluid)