Negenenveertig jaar geleden maakte een bijna-coup een eind aan een turbulente periode na de Anjerrevolutie van anderhalf jaar daarvoor. Nu, in 2024, worden de gebeurtenissen van 25 november 1975 herdacht in het Portugese parlement, maar niet door iedereen. De politieke controverse is nog niet voorbij.
Achtergrond
Na de Anjerrevolutie van 25 april 1974, die de langdurige dictatuur in Portugal omver wierp, bevond het land zich in een stormachtig tijdperk dat bekend staat als het Revolutionair Overgangsproces (PREC). Deze periode werd gekenmerkt door politieke instabiliteit en confrontaties tussen verschillende rechtse en linkse facties binnen de strijdkrachten en de samenleving.
Matthew Black.
Op 12 november 1975 was er een protest waarbij tienduizenden arbeiders betrokken waren. Het São Bento-paleis, de zetel van het parlement, werd twee dagen lang omsingeld. Met de weigering van het Ministerie van Arbeid om hen tegemoet te komen, radicaliseerde de demonstratie en keerde ze zich tegen de Zesde Voorlopige Regering.
Zesde? Ja! Op 16 mei 1974, drie weken na de Anjerrevolutie kwam de Eerste Voorlopige Regering in functie, Op 24 augustus 1975 werd de Zesde Voorlopige Regering geïnstalleerd. Dat wil zeggen 476 dagen voor de eerste vijf, ongeveer drie maanden per regering!
De couppoging
In de vroege uren van de 25e november bezetten parachutisten verschillende luchtbases en andere militaire gebouwen rond Lissabon. De studio’s van Rádio e Televisão de Portugal werd overmeesterd. Dan wordt Costa Gomes, de toenmalige president van de republiek, gewaarschuwd dat ‘de staatsgreep op straat ligt’. Hij neemt onmiddellijk actie en organiseert een tegenbeweging tegen de coupplegers. Ook generaal Ramalho Eanes speelde een grote rol bij de verijdeling van de staatsgreep. Hij werkte bij de generale staf en kreeg de opdracht een geheime eenheid op te richten die de links extremistische eenheden in het leger ten val moest brengen. De staat van beleg wordt die dag afgekondigd voor de Militaire Regio Lissabon en de rebellen verliezen snel het initiatief. Op 27 november is de couppoging ten einde.
De opstand wordt in het algemeen geduid als aan een poging om extreem-linkse militairen aan de macht te brengen in Portugal. De rol van de Portugese communistische partij (PCP) is nog steeds onduidelijk. De PCP zelf ontkent enige betrokkenheid.
Natuurlijk keken de Verenigde Staten en andere Westerse landen met argusogen naar deze poging tot staatsgreep. Ze zaten niet te wachten op een Cuba erbij in Zuid-Europa.
De gevolgen
De uitkomst van deze gebeurtenissen had verstrekkende gevolgen voor Portugal. De acties op 25 november leidden tot het einde van het Revolutionair Overgangsproces. De gebeurtenissen baanden de weg voor de stabilisatie van de representatieve democratie in Portugal. De invloed van radicaal-linkse elementen binnen de strijdkrachten en de politiek nam af, wat leidde tot een meer gematigde democratische orde in Portugal. Deze dag wordt vaak gezien als het sluitstuk van de Anjerrevolutie en het begin van een stabielere politieke fase in het moderne Portugal.
De NAVO-landen, die bezorgd waren over een mogelijke communistische machtsovername in Portugal, verwelkomden de uitkomst van deze gebeurtenissen.
Het parlement gaat vanaf 2024 de gebeurtenissen herdenken
In 2024 wordt de verijdelde coup poging voor het eerst officieel herdacht in het Portugese parlement (Assembleia da República). De beslissing om deze militaire operatie jaarlijks in het parlement te herdenken, kwam voort uit een voorstel van de rechtse politieke partijen PSD, CDS, Chega en IL, met de stemmen tegen van de linkse fracties (PS, BE, Livre en PCP) en de onthouding van de PAN.
De communisten kondigen aan weg te blijven bij de herdenking, evenals de Associação 25 Abril. Deze organisatie, die opgericht werd door de militairen van april, stelt dat het vieren van 25 november 1975 een verdraaiing is van de geschiedenis van de opbouw van de democratie.
Zo leven de verschillende meningen tussen links en rechts over de interpretatie van de roerige periode na de Anjerrevolutie door in het huidige Portugal.
Update (25 november 2024).
In het parlement werd de ceremonie gehouden en uiteraard rechtstreeks op het RTP1 televisiekanaal getoond.
Eregast was generaal Ramalho Eanes, die de sleutelrol speelde in het verijdelen van de poging tot staatsgreep.
De parlementsleden van de communistische partij en de meerderheid van de kamerleden van de Bloco Esquerda boycotten de ceremonie.
Zoals verwacht interpreteerden de verschillende politieke leiders in hun toespraken tijdens de parlementaire sessie deze ceremonie volgens hun politieke overtuigingen.
De leider van de rechtse CDS loofde de dag in 1975 als een overwinning over een dreigende communistische dictatuur.
“April vergat burgers te creëren,” zei de leider van Chega. “Maar het wist veel te creëren in de maanden die volgden op April: landbezetting, vernietiging van bedrijven, een land in burgeroorlog. Ze creëerden een land zonder koning of rots. Een land dat op weg was naar een Sovjet dictatuur, met de armoede die de communisten altijd aan de wereld hebben aangeboden,” merkte hij op.
De vertegenwoordiger van de linkse PS herinnerde het parlement en de wereld aan de belangrijke rol van de PS en hun leider Mário Soares om de couppoging te smoren. Hij noemde de herdenking vandaag als van minder belang dan andere dagen uit de recente geschiedenis van Portugal.
De leider van Bloco Esquerda, Joana Mortágua, ging verder: ze vond de officiële herdenking van de 25e november een verstoring van de herinnering aan de Anjerrevolutie. Zij verwachtte dat deze dag in 2024 als een bizarre folklore in de geschiedenis van Portugal zou blijven bestaan. Ze ging een voorstel indienen om deze officiële herdenking in de toekomst ongedaan te maken.
Geef een reactie