Volkstuin met zeezicht

Waar komen mijn groene vingers vandaan? Van de Oekraïense kant? Het is verleidelijk om dat te denken, tenslotte was mijn opa landbouwkundige. Maar ja, ik heb hem nooit gekend. Mijn baboesjka had weliswaar grote zakken graan in huis, maar niet om te zaaien en niet van eigen oogst. Ze stookte er samohonka (huisgemaakte wodka) van. Mijn moeder hield van bloemen en planten, maar was meer het type voor een tuinman. En mijn Nederlandse opa was beurtschipper, dus nee, die wroette niet in de aarde, ook niet toen hij gepensioneerd was.

Schooltuinen

Mijn liefde voor tuinieren moet zijn ontstaan in de schooltuintjes. In een rij liepen we, in de zesde klas lagere school, één keer per week naar wat toen de rand van de stad was en waar nu het Confectiecentrum staat. In een houten keet kregen we theorielessen tuinieren van meneer Zutt. Daarna volgde het echte werk. Een smal rechthoekig stukje grond, gemarkeerd met een viooltje, werd dat schooljaar jouw tuin. Je begon met tuinkers die je zaaide in de vorm van de eerste letter van je naam. Verder herinner ik me hoge afrikanen, kleurige zinnia’s, droogbloemen en modderige groenten.

Aan het eind van de middelbare school volgde ik een cursus bijenhouden op het Bijenpark in Amsterdam. Daar had ik een bijentuin, een stukje grond waarop je bijenkasten kunt plaatsen. Daaromheen zaaide je bijenplanten, planten die veel nectar en stuifmeel leveren. Ik bezocht de tuinbouwschool en deed er een hoveniersopleiding. In die sector heb ik nooit gewerkt, maar ik leefde me uit in een Amsterdamse volkstuin. Toen we naar Portugal emigreerden, moesten we die opgeven.

Balkon- en plantsoentuinieren

Gelukkig kun je op een balkon ook met planten en bloemen aan de gang. En dan is er voor onze deur nog een plantsoentje ter grootte van een parkeerplaats. Erin staat een boom die in het voorjaar bloeit met heerlijk geurende bloemtrossen (Melia azedarach). Door Tavira Verde, onze plantsoenendienst, wordt een en ander keurig bijgehouden. Er wordt gesnoeid, geschoffeld en er is een bewateringssysteem, maar voor gezellige plantjes moeten bewoners zelf zorgen. Wij hebben er de kamerplanten van mijn moeder in gezet toen we haar appartement ontruimden. Haar sansevieria’s en dracaena’s groeien buiten vrolijk verder. Maar om erin te tuinieren? Nee, dat is geen optie, te veel hondenbezitters in de wijk.

Volkstuinen in Portugal

Volkstuinen heten in het Portugees hortas comunitárias of hortas urbanas. Gemeenten met de meeste volkstuinen zijn: Guimarães, Funchal, Lissabon, Porto en Gaia. Tavira had er geen, tot begin dit jaar het idee ontstond om tuintjes te creëren waar mensen hun eigen biologische groenten in kunnen verbouwen op het terrein van de CEAT (Centro de Experimentação Agrária de Tavira).

Posto Agrário

Op het stationsplein in Tavira staat het gebouw van de CEAT, inwoners van Tavira spreken van de Posto Agrário. Daarachter ligt een terrein van zo’n 30 hectare groot dat zich richting zee uitstrekt. Hierop werd tientallen jaren lang gewerkt aan innovaties en verbeteringen op het gebied van land- en tuinbouw. Er werkten wel 130 mensen, sommigen woonden er ook en hun kinderen groeiden er op. Er werden cursussen gegeven aan boeren en tuinders. Er werd onderzoek gedaan in laboratoria en er was een afdeling technische hulp aan boeren in de Algarve. In de jaren 90 is een indrukwekkende fruitbomencollectie aangelegd van verschillende soorten druiven, vijgen, appels, granaatappels, loquats, johannesbroodbomen en amandelen.

Het terrein en de gebouwen vertonen nu tekenen van verval. Wordt het onderhoud te duur? Of is de doodssteek het plan om een toegangsweg naar de stad aan te leggen die het terrein doorsnijdt?

Omdat Tavira de stad is die het mediterrane dieet vertegenwoordigt, zijn er ideeën om hier biologische groenten te telen, kooklessen en -workshops te organiseren, een landbouwmuseum op te richten, een quinta pedagógica (kinderboerderij) en volkstuintjes aan te leggen. Bewoners denken actief mee over de mogelijkheden, maar boeren en tuinders zien zichzelf in deze plannen vergeten. Dus waren er, ja ook in Tavira, boerenprotesten, al heb ik geen omgekeerde vlaggen gezien.

Hortas Urbanas

Een volkstuin op deze prachtige, historische plek. Dat we daarbij mogen zijn! Het leukst was dat we met de groep hortelãos (tuinders) onder leiding van een projectleidster van een kaal stuk grond zelf een volkstuin hebben gemaakt. We hebben er een hek omheen gezet, tuintjes uitgemeten, compost over de tuintjes verspreid, paden uitgediept, voorzien van antiworteldoek en steengruis, een schuurtje en een kas in elkaar gezet.
De Posto Agrário heeft een enorme waterbron. De waterleidingen en kraantjes voor de horta zijn door een bedrijf aangebracht. Direct daarna kon het tuinieren beginnen, want als er water is, kun je planten telen.
Vanuit het project kregen we de eerste biologische plantjes aangeboden, evenals gereedschap. Op 21 november zijn de hortas urbanas van Tavira officieel geopend onder grote belangstelling. Er was zelfs een filmploeg van de RTP (Rádio e Televisão de Portugal). Maar wij eten al weken onze zelf geteelde couve portuguesa, want die groeit, inderdaad, als kool!

É uma festa!

Voor ons voelt het vertrouwd, een volkstuin hebben, maar ik moet wel wennen aan de groeikalender. Samen met mijn Zweedse buurvrouw stonden we ons te verwonderen over het feit dat in de Algarve het tuinseizoen begint in september/oktober. Met Kerst eet je zelf geteelde aardappeltjes en groente. In Nederland moet je wachten tot de winter voorbij is en meestal kun je pas na de IJsheiligen (15 mei) planten en zaaien om vorstschade te voorkomen.

Met elkaar vormen we een leuke groep enthousiaste mensen. Kinderen, kleinkinderen en scholieren worden betrokken bij de volkstuintjes. Zij maakten vogelverschrikkers (espantalhos) voor onze tuin. Behalve Portugezen zijn er ook tuinders uit Zweden, Peru, Frankrijk en Spanje. De meesten komen elke dag even langs om de planten water te geven en te zien groeien, of om even op die prachtige plek te zijn en te genieten van de natuur in de stad. Zo hoorde ik mijn tuinbuur zeggen: “É uma festa, é uma festa.” En dat is het, één groot feest!