Verlaten

Een aangename ontmoeting op mijn verkenningstocht. Door de nauwe straatjes. Met charmante witte huizen. Daarboven bij de kerk op de heuveltop.

Dichtkunst

Voorwaar een lusthof. Met fraaie dichtregels. Te lezen op tegeltableaus. Ondertekend door Joaquim da Barrada. Omlijst door een mooi panorama. Mijn rampzalige beheersing van het Portugees. Hoewel ik ermee kan leven. Waag ik toch een poging. Voor wie meent beter te weten.

Er is een kasteel in Salir
Dat zegt ‘t mooiste te zijn
Zelfs na de val
Stop niet met kasteel te zijn

Joaquim da Barrada

Zoektocht

Enfin, nooit te oud om te leren. Onderweg naar Salir. Een dorpje in de groene heuvels. Zo kenmerkend voor de Algarve. Weg van de toeristische kuststrook. Verrast door een creatieve navigatietoepassing. Die onvermoede weggetjes inslaat. Aangestuurd door een blinde satelliet. Druk in de weer. Ogenschijnlijk met het oplossen van een puzzeltocht.

Het omfloerste najaarslicht lijkt op een laatste amechtige ademtocht. Van het zomerseizoen. Weemoed is een stemming die mij elke herfst overvalt. Dit keer des te onheilspellender. Onder dreiging van een tweede golf. Verlangend naar lentelicht en de terugkeer van heldere kleuren in het landschap.

Dwars door het achterland. Via de N270 en M525. Met gebruik van diffuse doorsteekjes. Achterafstraatjes zelfs niet te zien. Op de digitale kaart. Nota bene van de alwetende mijnheer Google. Een route die voert door eenzame buurtschappen.

Langs ingeslapen gehuchten. In het aangezicht van weelderig groene weiden en velden. Aangekleed met johannesbrood-, olijf- en amandelbomen. Een sprookjesachtige wereld. Wat een streling voor het oog.

Het kasteel van Salir moet zijn gebouwd tijdens de bezetting. Door de Almohaden. Ergens in de 12e eeuw, las ik. Verrezen om boeren bescherming te bieden. Tegen aanvallen uit de christelijke hoek.

Gammel

Rijd ik wel de goede kant op. Vraag ik mijzelf af bij een afslag. De navigatie antwoordt met: ‘Rij naar het noordwesten’. Tja, wist ik het maar. Links- of rechtsaf, ik heb toch zeker geen kompasnaald in mijn hoofd. Bespottelijk zeg, geen flauw idee. Dus, lukraak gokken en vertrouwen op de GPS.

Verwelkomd door kippengetok en hanengekraai. Opgevolgd door het gebeier. Uit de klokkentoren van Igreja Matriz. Waaraan de windvaan halverwege hangt. En de tijdklok schromelijk achterloopt.

Nogal een verloren aanblik bieden de laatste stappen bergopwaarts. Terwijl het oog wordt gelokt door schreeuwende bordjes. Die je luidkeels vende, vende… toeroepen.

Gespijkerd aan verzakte muren. Die half ingestorte daken ondersteunen. Van schitterende authentieke pandjes. Nu helaas met dichtgemetselde ramen. Een verontrustend teken. Zorgelijk, want waar gaat ’t heen op termijn. Met de leefbaarheid van dit te koesteren cultureel erfgoed.

Mythisch

In de Algarve woonden ze vroeger. De Moren uit Noord-Afrika. Dus ook in Salir. Uit deze tijd zijn verhalen bewaard gebleven. Mouras Encantadas in het Portugees. Over betoverende, mythische schepsels. Versteend, bevroren of in eeuwige slaaptoestand. Wezens die de hoofdrol spelen in eeuwenoude verhalen uit het grijze verleden.

Symbolische schatbewaarders van achtergelaten rijkdommen. Na het overhaaste vertrek van de Moren. Gevlucht onder de dreiging van naderende christelijke kruisridders. Een op heden nog altijd bekend verhaal is het sprookje van Salir. Dat ons vertelt over een meisje. Dochter van Aben-Fabilla. Vader en Moorse heerser.

Aangeland bij het museum. Naast de ruïne van het kasteel. Gebouwd vanwege het behoud van het archeologisch onderzoek dat hier werd verricht. Op de deur hangt een briefje. Gesloten de komende dagen. Helaas zonder nadere verklaring voor deze tegenvaller.

Geen onheil, maar een beetje pech. In die betoverende periode. Voorheen, toen, eertijds voordat alles anders werd. Onheilspellend na duizend zomers, winters en lentes achtereenvolgens. Uitgespreid als een lappendeken. Van zoete herinneringen aan vreugdevolle, zorgeloze seizoenen.

Volksverhaal

Net alsof de pandemie melancholische gevoelens versterkt. Het najaar schijnbaar troostelozer maakt dan in voorgaande jaren. Een gedachte die even werkelijk lijkt. Als de dichtregels in Voorgoed uit de pen van Jean Pierre Rawie.

Geen troost valt aan het najaar te ontlenen,
de bladeren verworden in de goot
en de gelieven zijn voorgoed verdwenen.

Ocharme, die vader dus. Type woesteling met een klein hartje. Beducht voor z’n dochters gevangenneming. Door de Portugese veldheer Dom Gonçalo Peres. Omdat zij het Moorse kasteel onder geen beding wenste te verlaten. Moorse papa veranderde zijn meisje in een steen. Nadat hij zijn ongelooflijke toverkunsten op haar losliet.

Daarna bleef zijn dochter voortbestaan. Door de eeuwen heen werd de gebeurtenis mondeling overgeleverd. In de vorm van een legende over haar vereeuwigde standbeeld. Dat op zekere dag onverklaarbaar verdween.

Tot ziens Salir mijn grond
Mijn mooie parochie
Jij Koningin van de Serra
Van onze provincie Algarve

Joaquim da Barrada

Voor altijd, want het werd nooit meer teruggezien. Een onvervalste sage die haar naam verbindt. Aan dit dorpje, Salir. Nadat de Moren waren gevlucht… verlaten.