Typisch Portugees

In die tijd in Olhão namen wij voor een Portugese restauranthouder en voor zijn vrouw uit Nederland cacaopoeder van ‘Van Houten’ mee. Daar hadden man en vrouw ons ook hoopvol om gevraagd.

Voor hem was het een lekkernij want Van Houten cacao als Nederlandse specialiteit was toen niet te koop in Portugal, zeiden ze. Andere merken volop, maar niet Van Houten. Terwijl juist Casparus van Houten in 1860 de uitvinder was van het procedé om van cacaobonen cacaopoeder te maken. Niet zomaar cacaopoeder, dat bestond al. Maar lekkere cacaopoeder en dus lekkere chocolademelk, want vóór die tijd was de poeder veel te vet. Van Houten Cacao werd een wereldmerk en dus werd er ook in Olhão naar gevraagd.

Op mijn vraag wat dan typisch Portugese producten zijn, kreeg ik een lange uitleg over een paar producten, waarvan ik de naam gauw op een papieren servet heb geschreven. En waarover ik hieronder een eigen beschrijving heb gemaakt.

Vis in blik

Om precies te zijn: Sardines Jupiter. Ze waren vanaf 1947 te koop en geliefd om hun intense smaak. In 1965 hield de productie op; net als veel andere conservenfabrieken ging ook deze fabriek failliet. Twee jaar geleden heeft de Conserveira do Sul in Olhão de productie onder de naam Jupiter hervat. Niet alleen van sardines, maar ook van tonijn- en makreelfilets. In de blikjes zit nu wel een andere kwaliteit vis. Het is een hoogwaardig bioproduct geworden met weinig zout. De gebruikte olijfolie is van Portugese biologische oorsprong. In de grootwinkelbedrijven vind je dit merk meestal niet. Wel in speciaalzaken. Ook het merk Good Boy is door de Conserveira do Sul opnieuw op de markt gebracht. Al weer wat langer geleden dan de herintroductie van het merk Jupiter.

Regina chocolade

Ook Regina chocolade was een korte tijd niet meer verkrijgbaar. Terwijl het voor veel Portugezen de chocolade is die ze als kind al leerden kennen. En degenen die het kunnen weten, zeggen dat de smaak van Regina chocolade altijd anders is geweest dan dat van alle andere merken chocolade. Na een faillissement in het begin van deze eeuw werd Regina overgenomen door Imperial chocolade. Niet alleen de naam Regina, maar ook de productiegeheimen gingen over. Waarna Regina weer op de markt kwam. Niet overal verkrijgbaar, in ieder geval wel in delicatessenwinkels en online. De kenners van vroeger vinden de smaak jammer genoeg niet meer helemaal dezelfde als die van toen. Europese regelgeving zou daarachter zitten. Maar hoe dan ook, men blijft Regina nog steeds de lekkerste Portugese chocolade vinden!

Bekijk ook de wondermooie vintage-achtige website van Chocolates Regina

Chá Gorreana

Thee werd door de Portugezen in het begin van de 17e eeuw uit China meegebracht, in Lissabon verhandeld en vervolgens over Europa verbreid. Thee wordt nog steeds grotendeels in Azië verbouwd en verhandeld. In Europa is er één plek waar ook thee vandaan komt namelijk het Azoreneiland São Miguel. Daar bezit de familie Hintze al sinds 1883 een theeplantage, waar Morganda Hintze als vijfde generatie op dit moment de leiding heeft.  Per jaar brengt de plantage ongeveer 25 ton thee op, waarvan 3 ton bestemd is voor de export, vooral naar de landen waar veel Portugese emigranten wonen. De rest van de opbrengst wordt op de Azoren en in Portugal opgedronken. Ook dit is een product dat voor veel Portugezen al bekend is vanaf hun kindertijd. En dat zich door een hoge kwaliteit onderscheidt van de bulk aan theesoorten, die nu in de grootwinkelbedrijven te koop zijn.

Appels uit Alcobaça

In en rond Alcobaça verdienen meer dan tienduizend mensen hun inkomen met fruitteelt. Met name met appels, die er in bijna 300 plantages gekweekt worden. Want deze appels, met DOC-vermelding, zijn de lekkerste appels van Portugal. En daarvan is Alcobaça al eeuwenlang het centrum. Nadat Bernard van Clairvaux van Koning Alfonso Henrique in 1147 het recht kreeg om in Alcobaça een klooster te stichten, begon de bouw van een van de grootste en mooiste kloosters van Portugal. Vervolgens waren het de monniken die zich gingen toeleggen op de appelteelt, omdat ze hadden gemerkt dat het klimaat er zich goed voor leent. Toen het Koninklijk Hof de appels ging kopen en bleef kopen, was hun roem gevestigd. Na de toetreding van Portugal tot de EU zakte de handel totaal in. Goedkope appels uit Spanje en Marokko namen de markt over en verdrongen de appels uit Alcobaça. Maar de afgelopen tien jaar is de verkoop weer met sprongen gestegen.

Pasta Couto

De pionier onder de tandverzorging in Portugal is Pasta Couto. In 1932 stelde apotheker Alberto Ferreira Couto uit Porto het recept samen. Wat wil zeggen dat al meer dan tachtig jaar deze tandpasta verkrijgbaar is in zijn oranje doosje. Samengesteld uit dertien bestanddelen, die niet van dierlijke oorsprong zijn. Goed voor de gebitsreiniging, maar ook als medicijn bij kleine ontstekingen. In zulke gevallen kan deze tandpasta als een zalf dienen. In de begintijd was bijna iedere Portugees van deze tandpasta afhankelijk. Maar het gebruik is met de jaren afgenomen. Nu is het primaat weggelegd voor merken als Colgate, Macleans of een merk van Johnson en Johnson. Toch blijft Pasta Couto verkrijgbaar, zij het niet in de grootwinkelbedrijven. Portugezen die het al van jongs af aan gebruiken, houden vaak vast aan deze traditie. Ze zijn, zeggen ze, verslaafd geraakt aan de smaak van pepermunt en tijm.

Het bedrijf is nog steeds in familiebezit en heeft een crisis overleefd. Dat gebeurde toen de term Pasta Medicinal niet meer mocht van de EU en vervangen moest worden door Pasta Dentífrica. Waarmee Pasta Couto een van de vele tandpasta’s werd en niet meer een tandpasta met een gouden randje. In 2001 was er een totale productiestop, maar de familie heeft het er niet bij laten zitten. Waardoor deze tandpasta nu weer volop verkrijgbaar is in de meeste apotheken. Ook online daar staat dan weer de naam Pasta Couto Medicinal.

Maar dat mocht toch niet meer van de EU? Tja, in Portugal leeft nu eenmaal het verleden altijd broederlijk naast het heden voort. Stadia van verandering blijven naast elkaar bestaan, als verschillende lagen in een oud gesteente. Een gelijktijdigheid die altijd in een mooi harmonie zichtbaar wordt. In sommige gevallen kan het verleden even weg zijn, zie hierboven wat er met de diverse merken in een crisis is gebeurd, maar het is nooit ver weg. Om daarna weer volop in het licht staan.

Alheira de Mirandela

Een worst uit de regio Mirandela (Trás-os-Montes), de bekendste en meest gegeten worst van Portugal. Volgens een geheim recept geproduceerd en uniek. In deze worst zitten allerlei vleessoorten, maar absoluut geen varkensvlees. Verder brood en (niet altijd) knoflook. Deze soort worst werd door joden ‘uitgevonden’ in de tijd dat zij door de Inquisitie de kans liepen vervolgd te worden. Ze bekeerden zich tot het katholicisme, werden nieuwe christenen genoemd, en in de gemeenschappelijk rookoven van het dorp, moesten (ja moesten) ze voortaan ook worsten inbrengen. Stiekem deden ze er dan geen varkensvlees in. Toen dat uitkwam, gebeurde het tegenovergestelde van wat ze zelf hadden verwacht. Ze werden niet aangeklaagd omdat ze toch aan hun joodse gebruiken vasthielden, nee, de katholieken vonden hun worsten lekker, of veel lekkerder, dan hun eigen worsten. De alheira (van alho = knoflook) was een feit. Hij kan meegekookt worden met de feijoada of kan dienen als voorgerecht.