Trots

Een paar maanden geleden was ik aanwezig bij een rechtszitting van een Nederlandse staatsburger wiens mate van schuld aan een misdrijf door de rechtbank moest worden vastgesteld. Op grond van getuigenverklaringen, documenten, verslagen en persoonlijkheidsbeoordelingen moest de rechtbank bepalen of het gedrag van deze verdachte er wel of niet toe had geleid dat de handelingen waarvoor hij terecht stond hem daadwerkelijk te verwijten vielen.

De verdediging van het slachtoffer was er uiteraard alles aan gelegen de gedragingen van de verdachte op dusdanige wijze uit te leggen dat hij in een kwaad daglicht kwam te staan, die partij wilde natuurlijk graag genoegdoening voor de geleden schade.

Oordeel gekleurd door cultuur

Het viel mij daarbij weer pijnlijk op dat gebrek aan kennis van iemands achtergrond en cultuur ertoe kan leiden dat diens handelingen op een andere manier worden uitgelegd dan hetgeen hij had bedoeld en dat dat in het ergste geval er zelfs toe kan leiden dat iemand daarop wordt veroordeeld of gecensureerd; dus niet zozeer op grond van zijn – in beginsel goede – intentie maar op hetgeen de ander ziet, terwijl diens oordeel over de feiten gekleurd is door zijn eigen achtergrond en cultuur.

Mijn oudste heeft filosofie op school en we hebben tegenwoordig gesprekken over bijvoorbeeld Aristoteles en de deugdethiek en Kant en de plichtsethiek – als je handelt zoals het jou juist voorkomt en dus je plicht doet – je handelt zoals je zelf ook behandeld wilt worden – dan handel je goed en moet je daarop worden beoordeeld. Maar om de ware intentie van een ander te beoordelen moet je een en ander natuurlijk wel in het juiste perspectief kunnen plaatsen.

Arme sloeber of vermogend man?

Terug naar het concrete geval van de rechtzitting; toen het bedrag werd genoemd van de uitkering die de Nederlandse (werkloze) verdachte ten tijde van het plegen van de daden ontving, veranderde hij – hoe je het ook wendt of keert in de huidige conjunctuur – in de ogen van de aanwezige partijen van arme sloeber in een relatief “vermogend man”. Het feit dat hij zich ophield in goedkope gelegenheden – hij at regelmatig in een gelegenheid voor daklozen en sliep in een tentje – was voor de tegenpartij een duidelijk teken dat hij niet helemaal in orde was en kwade zin had. De Calvinistische inslag van deze man – van de naoorlogse generatie – en zijn “doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg”-houding werden duidelijk niet herkend en erkend en daardoor negatief beoordeeld door een aantal van de aanwezigen.

Hoe duurder hoe beter?

En ik moest denken aan hoe verschillend de kwaliteit “trots” kan worden ingevuld. In de Portugese cultuur is laten zien wat je hebt – kijk maar naar de geschiedenis van het land door de eeuwen heen – een uiting van trots. Breed laten hangen, ook al heb je het niet breed, tegenover trots zijn op wat je bespaart, wat een meer Nederlandse houding is. Kijk maar eens naar de verschillen in reactie als je de prijs van een net gekocht item mededeelt; een Nederlander is meestal trots op een lage prijs, voor een Portugees is het vaak “hoe duurder hoe beter”. Ik ben ervan overtuigd dat om die reden de markt voor tweedehands spullen in Portugal nog steeds niet veel succes heeft, alhoewel dat ook snel verandert.

De moraal van dit verhaal

Laten we toch met z’n allen proberen niet altijd de gedragingen van een ander alleen in ons eigen kadertje te zien, geef ruimte aan een andere interpretatie en ga ervan uit dat de ander wellicht handelt uit de juiste overweging en met een plicht- en deugdethiek die oppervlakkig bezien misschien anders zijn dan die van ons, maar daarom niet meteen minder waard.

Een beetje Kant, een beetje Calvijn, een beetje Aristoteles, we maken er gewoon een ouderwetse hutspot van…

Wil je meedenken over dit onderwerp? Schrijf je reactie hieronder!
Ook als je vragen hebt over de Portugese taal zal ik die graag bekijken.