Royals en presidenten eten van Portugees servies

Portugees decoratief porselein, serviesgoed en kristalstukken worden gebruikt tijdens officiële banketten in het Amerikaanse Witte Huis, bij de president van Portugal, bij koningin Elizabeth en bij koning Willem-Alexander in zijn paleizen in Amsterdam en Den Haag.

Ook levert Vista Alegre met de hand geschilderd vaatwerk aan ambassades, hotels, restaurants en andere internationale publieke en private instellingen.

De porseleinfabriek Vista Alegre in Ilhavo, bij Aveiro, is in 1824 opgericht door José Ferreira Pinto Basto middels een verzoekschrift aan koning D. João VI om voor de vestiging van al zijn kinderen, met gelijke interesse, een grote fabriek van servies, porselein, glaswerk en chemische processen te bouwen in zijn quinta. Toestemming voor de oprichting werd hem datzelfde jaar nog gegund via een koninklijk handvest. Vijf jaar later mag Vista Alegre zichzelf hofleverancier noemen als erkenning voor zijn bewonderenswaardige ambacht en economisch succes.

Door gebrek aan kennis over de samenstelling van het keramische materiaal (ofwel pasta) werden er in Vista Alegre in de begintijd alleen objecten van glas en ‘steenstof’ gemaakt, maar Augusto Ferreira Pinto Basto, de zoon van, reist af naar het Franse Sèvres om meer te weten te komen over de productie van porselein. Tijdens dit bezoek verkrijgt hij goed inzicht in het procédé dat later fundamenteel blijkt als er ten noorden van Ilhavo overvloedige kaolien afzettingen worden gevonden.

In 1851 nam Vista Alegre deel aan de Wereldtentoonstelling in het Crystal Palace in Londen en in 1867 kreeg het internationale erkenning op de Wereldtentoonstelling in Parijs. In 1880 stopte Vista Alegre met de productie van glas om zich uitsluitend op de vervaardiging van porselein toe te leggen.

Industriële revolutie

De technologische revolutie (2^e industriële) zorgt net als elders voor een periode van instabiliteit in Portugal. De sociale en politieke crisis zorgt ook voor regressie en verval in het bedrijf en dat resulteert in artistieke desoriëntatie door mechanische decoratietechnieken en een vereenvoudigde stijl (romantisch en lyrisch). Vanaf 1925 gaat het beter, naast de groei en vernieuwing op technisch gebied is er ook een belangrijke creatieve opleving. Door diverse moderne stijlen als art deco of het functionalisme lukt het bedrijf om zich aan te passen aan de sociale en esthetische veranderingen van het begin van de eeuw.

Anno 2000 werkt Vista Alegre samen met (inter)nationale kunstenaars en designers als Joana Vasconcelos, Sam Baron, Christian Ghion, Carsten Gollnick, Brunno Jahara, Bartek Mejor en Karim Rashid

Sociale woon- en werkomgeving

Vista Alegre is een voorbeeld van een sociale industriële organisatie. Een hechte groep werknemers geven het ambacht door aan de volgende generatie. Er zijn veel kapers op de kust, concurrenten kijken de kunst af en geheimhouding van de specifieke kennis belangrijk. Werknemers worden afgeschermd van de wereld: bij de fabriek staan huizen voor de werknemers, er is een speciale school voor de kinderen, er is een eigen ziekenhuis, een kerk en een plek voor gezelligheid en ontspanning. Normen en waarden zijn belangrijk: men is beleefd naar elkaar toe, men is trots op zijn werk en iedereen doet zijn stinkende best om de hoogste kwaliteit af te leveren. De fabriek diende als model voor andere omgevingen met specifieke kennis en ambachten.

Vista Alegre is meer dan een fabrieksruimte, het is vandaag een architectonisch ensemble van onmiskenbaar belang, een bewaarplaats van sociale en artistieke herinneringen die fundamenteel zijn voor de constructie van een nationale identiteit.

In 2014 is het museum gerenoveerd. Je ziet er de Duitse ovens en een enorme collectie van glas, aardewerk en porselein. Er zijn duizenden prototypes en er is een kopie van elk object dat ooit gemaakt werd. Een aantal jaren geleden is er een hotel geopend. Er zijn ook winkels waar je aardewerk, glas en porselein kunt kopen. Daarnaast is er een winkel waar alleen voorwerpen van Bordallo Pinheiro worden verkocht.

Als we het over een mooi servies hebben dan is dat een verzamelnaam. Je hebt serviezen van aardewerk, gres, porselein en glas. Wat zijn de verschillen?

Aardewerk

Aardewerk is zachter en minder duurzaam dan gres en porselein, maar het is goedkoper en gemakkelijker te maken. Vanwege de poreusheid van aardewerk moet het altijd geglazuurd worden. Grijsbakkend en roodbakkend aardewerk is gemaakt van dezelfde klei. Door de luchttoevoer te beperken krijgt het ijzer in de klei een grijze kleur (zuurstofgebrek). Door meer zuurstof toe te voeren kleurt het ijzer in de klei rood.  

Gres

Gres (of steengoed) is een keramisch materiaal dat gemaakt is van een kleisoort die tegen hoge temperaturen bestand is. Gres wordt gebakken bij 1150 tot 1350 graden Celsius in (en zit tussen aardewerk en porselein in). Door het bakken bij deze temperatuur versintert de kleipasta, waardoor het niet meer poreus is en bestand is tegen een agressieve vloeistof als zuur.

Porselein

Porselein is een samenstelling uit kaolien (witte klei), kwarts en een veldspaat dat gebakken wordt op een zeer hoge temperatuur (circa 1400 graden Celsius). Porselein is hard, doorschijnend, niet poreus en klinkt helder.

Winst

Eind vorige eeuw ging het bar slecht met Vista Alegre en ze gingen bijna failliet. Een fusie met de keramische groep Cerexport in 1997 zorgde voor een verdubbeling van de omzet. In mei 2001 vond er nog een fusie plaats, ditmaal met Grupo Atlantis, waardoor Vista Alegre de zesde grootste tafelgereigroep ter wereld werd. De Grupo Vista Alegre Atlantis holding is actief op uiteenlopende gebieden als tafelgerei, decoratief- en hotelporselein, aardewerk, ovengerei, kristal, handglas en retail- en distributienetwerken. Sinds 2009 is het bedrijf voor 85,6% in handen van Grupo Visabeira. De buitenlandse markt (verkoop van porselein en de Bordallo Pinheiro producten) met name Spanje, de VS en Brazilië zorgt voor een grote omzet en dus winst.