Altijd zeer beleefd

Portugezen zijn meestal beleefde mensen

Portugezen gaan door voor zeer bescheiden en beleefde mensen. En dat al sinds tijden. Niet voor niets hebben de Japanners het woord voor ‘bedankt’ ook overgenomen tussen de ongeveer twintig woorden die ze overnamen van de Portugezen, toen deze als eerste Europeanen landden in Tanegashima in 1543.

Deze beleefdheid vind je terug in een reeks uitdrukkingen die je als buitenlander in Portugal eigenlijk moet kennen en gebruiken, zelfs als je het Portugees niet machtig bent. Want deuren en harten gaan open voor je.

Het woord ‘bedankt’ is in het Japans arigato en in het Portugees obrigado. Beide woorden betekenen ‘verplicht zijn’ namelijk tot dankzeggen. Een vrouw zegt obrigada, een man obrigado.

Uitbundig bedanken doet men met muito obrigado/a of obrigadíssimo/a. Meer speels klinkt dan de verkleinvorm obrigadinho/a.

Voor het antwoord hierop zijn er verschillende mogelijkheden. Gebruikelijk is de nada. Iets plechtiger klinkt não tem de quê wat zoveel betekent als ‘niets te danken’. Je kunt ook de dank teruggeven met obrigado/a eu ofwel ‘ik moet u bedanken‘.

Ook kun je een tegenprestatie aanbieden: sempre as ordens (tot uw dienst).

Alsjeblieft

Voor het woord ‘alsjeblieft’ in de zin van ‘wees zo goed’ gebruikt het Portugees por favor of ook faz favor en als je heel beleefd bent faça favor. Of je kunt é favor gebruiken en aansluitend de onbepaalde wijs van het werkwoord. ‘Wilt u alstublieft de deur dichtdoen’ wordt dan é favor fechar a porta of op wat nauwgezettere toon pede-se o favor fechar a porta.

En als je iets voor jezelf vraagt, kun je het makkelijkst posso gebruiken of é possivel? Dus als je het raam graag wil openzetten, vraag je gewoon posso abrir a janela? De persoon tegenover je zal dan meestal antwoorden met se faz favor of à vontade (maak het jezelf niet moeilijk).

Sorry

Wanneer je je moet verontschuldigen gebruik je, naargelang je de je-vorm of de u-vorm gebruikt, de overeenkomende verbuiging van het werkwoord desculpar (verontschuldigen). Voor de je-vorm desculpa, voor de u-vorm desculpe. Of je verontschuldigt je met perdão, wat een beetje ouderwets  overkomt. Dat verbuigen van het werkwoord desculpar geldt in alle gevallen, ook bij het wat krachtigere peço imensa desculpa of lamento muito, wat allebei wil zeggen: het spijt me zeer. Het gebruikelijke antwoord is não faz mal of não há problema of het wat meer formele está/estás desculpado/a.

Nog een paar beleefdheidsvormen

Als een Portugees je wil passeren, bijvoorbeeld bij het uitstappen uit de metro, zegt hij com licença (met uw toestemming), dat dan vaak zo zacht wordt uitgesproken dat je slechts de beide sisklanken hoort.

Als je Portugezen treft die net aan het eten zijn, word je meestal uitgenodigd mee te eten met é servido/a. Je antwoord zal dan meestal zijn não, muito obrigado/a.

Een zieke wens je in Portugal beterschap met as melhoras!

En ‘een fijne dag nog’ wens je met continuação de um bom dia.

En als een Portugees je geliefde groet, die thuis is gebleven, en zegt cumprimentos em casa is je antwoord: serão entregues (het zal gebeuren).

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op 25 april 2017.

Dit is deel 1 van de serie “Portugese taalweetjes”. De andere delen kun je hier lezen: alle taalweetjes.

Peter Koj woont in Hamburg, is gepensioneerd taalleraar en is al vele jaren verbonden aan de Associação Luso-Hanseática aldaar. Dit artikel van Peter Koj verscheen eerder in Entdecken Sie Algarve en Portugal Post onder de titel ‘Immer schön höflich’. Vertaling: Han Overkamp.