Een linkse Amsterdamse student lift in 1969 naar Portugal en wordt door de politieke politie het land uitgezet.
Ik was jong en een linkse student in Amsterdam. Ik demonstreerde tegen onrecht in binnen- en buitenland. In de lente: studeren en examens. Dan kwam de zomer: vakantie! Mijn rugzak afgestoft en een bestemming uitgezocht om nog een deel van de wereld te ontdekken.
In 1969 besloten Marjan en ik om naar Portugal op vakantie te gaan. Weliswaar een afzichtelijke dictatuur, net als in Spanje en nog zoveel landen. Vrienden en politieke geloofsgenoten spraken schande van ons plan. Maar we waren meer nieuwsgierig dan politiek correct.
Liften naar Portugal
Bij de uitvalsweg in Amsterdam, de ‘Gooise weg’, sloten we aan bij de rij lifters, de meesten zwaaiend met een stuk karton met daarop een hoopvolle bestemming.
Onderweg enkele avonturen: We sliepen een nacht op een stukje gras tussen twee toegangswegen van de nieuwe Hallen buiten Parijs. Om vijf uur ’s ochtends werden we gewekt door bulderende vrachtwagens vlak naast ons. Een paar dagen later kampeerden we gezellig in een bosje naast een familie zigeuners in het grensgebied tussen Spanje en Portugal.
Caxias
In Portugal bereikten we de omgeving van Lissabon. We wilden naar het strand en we kregen een lift van een vriendelijke jongeman in burger. Hij nodigde ons uit om bij hem thuis te slapen. Hij woonde met zijn echtgenote en een baby in een flat in Caxias. Dat leek ons leuk. Wij spraken geen Portugees en hij sprak wat Engels, de conversatie vlotte al in de auto. In hun keurig opgeruimde flat (wat een verschil met mijn studentenkamer!) babbelden we verder en kregen we avondeten voorgeschoteld. Hij was belangstellend naar ons leven in Amsterdam, wat we studeerden, hoe we over de wereldorde dachten. Op een gegeven moment vroeg hij: “Zijn jullie communisten?” Wij: “Nou nee, maar we zijn wel tegen onrecht”, of woorden van gelijke strekking. We kregen matrassen aangeboden in de woonkamer om te slapen. Toen we alleen waren keek ik in zijn boekenkast. Dat is altijd een gewoonte van me gebleven. ‘Laat me je boekenkast zien en ik zal je vertellen wie je bent.’ Maar daar stond het boek van Adolf Hitler: A minha luta! Ik herkende het, in Nederland was dit boek verboden! Waarom stond dat boek in hun boekenkast? Er stonden nog meer boeken in de kast die me verdacht voorkwamen.
En weer weg
De volgende ochtend sprak onze gastheer ons vriendelijk toe. We zouden er goed aan doen om diezelfde dag nog een treinkaartje te kopen naar de grensplaats Vilar Formoso en dan Portugal te verlaten. Wij: “En het strand dan? We willen helemaal nog niet uit Portugal weg!”. Hij hield voet bij stuk en, als ik me goed herinner, had hij zelfs al twee treinkaartjes voor ons geregeld. We kregen de indruk dat hij zijn mening over ons onmiddellijke vertrek zou kunnen forceren. Hij vertelde ook dat hij bij ‘de politieke politie’ was. We zwichtten en de volgende nacht sliepen we weer in Spanje.
Pas later associeerde ik deze politieman met Caxias, waar een van de gevangenissen stond van de gevreesde Polícia Internacional e de Defesa do Estado (PIDE).
Tijdens de Anjerrevolutie in april 1974 werden daar 200 politieke gevangenen bevrijd.
Deze korte video (in het Engels) laat deze gevangenis zien.
Ik zou nog vaak terugkomen in Portugal.
Hitler’s boek Mijn strijd is in 2022 niet meer verboden. Te koop bij bol.com.
Twee coming of age verhalen van Dirk Vandeweghe op Portugal Portal inspireerden mij om bovenstaande herinnering op te schrijven.
Wat een spannend avontuur, Henk. Mooi beschreven. Zo ken ik je weer een stukje beter.
Dank, Winy. Hoe langer geleden hoe minder spannend en des te meer avontuur.
Wat een mooie tijdschets, wat is alles veranderd (maar ook weer niet). En jouw jeugdige gezicht met dienstfiets en Beatles haar ook dat is veranderd, maar je bent nog steeds een strijder tegen onrecht. Bravo, Henk, wat een mooi persoonlijk verhaal.
Dank, Lotte. Veel veranderd, ja. Liften doet ook niemand meer. Mijn dienstfiets is vervangen door ingebrachte lenzen. Blij dat ik sowieso nog haar op mijn hoofd heb.
É a vida, pá!
Dag Henk,
Terugkijkend en ‘met de kennis van nu’ kun je lachen om jouw avontuur van toen. Maar eigenlijk is het een griezelverhaal! Begin jaren ‘70 bezocht ik met mijn moeder verschillende malen de Sovjet-Unie. Ik was nog een kind en had weinig politiek bewustzijn, maar ik herinner me mijn moeders angsten, de intimiderende situaties en het wapenvertoon. Ik heb net José Milhazes’ boek: As minhas aventuras no país dos sovietes, uitgelezen. Hij ging in dezelfde tijd dat ik daar was in Moskou studeren. Zeer herkenbaar de situatie van 50 jaar geleden en nu weer opnieuw of nog steeds…
Ja, intimidaties en schendingen van mensenrechten, in Rusland lijkt het nog te bestaan. In Portugal niet meer; maar nog zeggen sommige Portugezen dat vroeger (lees: vóór de 25e april) alles beter was.
Henk, Je avontuur brengt allerlei herinneringen naar boven. Amsterdam 1970, ik was pas met een Portugese politiek vluchteling bevriend. De hele zomer ontvingen we logees uit Portugal, vooral studiegenoten van hem. Die kregen erg veel linkse verhalen te horen want onze hele club was zo links als de pest. Revolutie boven alles! Pas na de Anjerrevolutie van 25 april 1974 toen de archieven van de PIDE opengingen, bleken veel buurjongens en klasgenoten te zijn gebruikt als informanten, hoofdzakelijk om inlichtingen over gevluchte landgenoten te verzamelen.
Ja, we waren jong en naïef. ” Vertrouw niemand !!”, dat namen we niet voor waar aan, in het relatief onschuldige Nederland van die tijd.
Haha, dat is mooi gezegd: meer nieuwsgierig dan politiek correct!
En de foto van het liften op de uitvalsweg, wat waren het toch mooie tijden.
Heb je nog wel eens nachtmerries over de ‘gastvrije nacht op het matras’? Wat een geestige doch doodenge ontknoping…
Nee, geen nachtmerries, Ellen. We waren onschuldig en verbluft, als ik me goed herinner.