De Mocidade Portuguesa

Wie herinnert zich nog de Mocidade Portuguesa (MP), een jeugdorganisatie, opgericht door Minister Carneiro Pacheco, voor jongens (1936) en meisjes (1938)? Wat was het doel van de MP, dat geïnspireerd was door het Duitse- en Italiaanse fascistische model. Het dictatoriale regime betekende verplichte deelname. Het algemene instructiereglement was overgenomen van het leger en had een militair uiterlijk.

Een soepel instrument in dienst van het nationale belang

In de oprichtingsspeech zei hij: ‘Deze organisatie heeft als doel om bij de jeugd, schoolgaand of niet, de volledige ontwikkeling te stimuleren van fysieke bekwaamheid, karaktervorming en toewijding aan het vaderland in ordebesef, discipline en de eer van de dienstplicht. Op alle scholen, openbaar of particulier, met uitzondering van hoger onderwijs, zal indien mogelijk, een werkdag per week worden besteed aan gezamenlijke gymnastische en pre-militaire oefeningen in de buitenlucht binnen het kader van de Mocidade Portuguesa.’ De gedachte was dat je niet alleen Portugees was door geboorte, maar dat het een eer was om Portugees te zijn, gezien het glorieuze Portugese verleden, en in deze nieuwe dynamische fase zou het land weer groots worden en we zouden door de hele wereld worden benijd. Maar dat kon alleen als iedereen een (voortdurende) liefde voor zijn land voelde een gevoel dat de ouders verplicht waren om op hun kinderen over te brengen. Het ging erom dat de jeugd, vroegtijdig afgericht door militaire oefening, het ideaal van de Estado Novo slaafs en blind zou volgen. De MP had als hoogste en onbetwiste chef Oliveira Salazar. Al in 1930 definieerde deze zijn gedachten als volgt: ‘De Staat heeft de plicht de jeugd te integreren in de liefde voor krachtige oefeningen die hen voorbereiden op een vruchtbare activiteit en alles wat de eer en nationaal belang van haar kan eisen en vijf jaar later voegde hij daaraan toe: ‘Het is essentieel dat de geest van de jeugd wordt gevormd door de historische roeping waar de Portugese geschiedenis vol van staat, zoals patriottisme, zelfopoffering, onbaatzuchtigheid, dapperheid, gevoel van eigenwaarde en absoluut respect voor de ander.’ Het kon niet op!

Pas in 1936 wordt de nationale organisatie van de Portugese jeugd opgericht, de Mocidade Portuguesa (MP). Verschillende organisaties, zoals de padvinderij, waren hier reeds aan vooraf gegaan. Conform de wet uit 1937 zou aan de jeugd een nationale en pre-militaire organisatie worden gegeven die de ontwikkeling van haar fysieke capaciteit, de vorming van karakter en toewijding aan Vaderland zou stimuleren. Als grote voorbeelden werden aangewezen generaal Nuno Alvares Pereira en Infante D. Henrique o Navegador (Zeevaarder), beiden uit de 14e eeuw.

Groene vlooien

Een paar duizend jongeren, die in instituten en weeshuizen woonden (geïnspireerd door de militaire gedachte om zoveel mogelijk jongeren te herbergen) werden in haar rangen opgenomen en dat lukte alleen door het aanhouden van een militaire hiërarchie en strenge reglementen en door prijzen en medailles uit te reiken. Als jongens de schoolgaande leeftijd van 7 jaar hadden, moesten ze verplicht en los van de ouders, of opvoeders, lid worden van MP. Daar bleven ze tot hun 14e levensjaar. De kinderen werden meteen onderworpen aan strenge discipline, marsen, parades, lichamelijke oefeningen en een complexe theorie aan activiteiten die geest en lichaam zouden vormen tot een besef van orde, discipline en militaire plicht. Op initiatief van het stadsbestuur van Lissabon werden hun sombere asiel- en weeshuisuniformen vervangen. Zo voelden zij zich bijna net als iedereen. Vooral op zaterdagen werden de ‘groene vlooien’ zoals ze dankzij hun groen-bruine uniformen werden genoemd, gezien tijdens oefeningen die ze deden in openbare parken.

De gewapende tak van de MP was de Militie, die getraind werden door de door Salazar zelf geselecteerde legerofficieren. De Militie stond altijd klaar om samen te werken met de para-militaire Legião Portuguesa (LP). De eerste commandant voor de instructies aan de cadetten was majoor Frederico Vilar, die verschillende stages in nazi-Duitsland had gedaan. Toch, verklaarde Nobre Guedes, commissaris van de Legião Portuguesa, dat de MP niet bedoeld was om agressieve kindsoldaten te kweken, naar aanleiding van wat er zich op dat moment tijdens de Spaanse burgeroorlog afspeelde. De MP werd opoffering, discipline, hiërarchische & patriottische toewijding ‘aangeleerd’. Het land heeft een macht als het leger nodig en daarvoor zijn goede soldaten nodig, zodat die ingezet kunnen worden als het vaderland een eervol beroep op hen deed. Kortom, de MP was een een pre-militaire opleiding.

De wetgevende ontwikkeling wijdde het proces in voor alle jeugdinstellingen tot integratie in de MP. Er werd de nadruk gelegd op verplichting, scholier of niet. Behalve het inschrijvings- en examengeld werd een verplichte bijdrage voor alle studenten vastgesteld – of ze lid waren van de MP of niet – die bestemd was voor de respectievelijke scholen. Vanaf 1942 vielen gymnastiek en sportactiviteiten tot 21 jaar onder de MP. Vrijwillige artsen hielden de supervisie. Van iedereen werd trouw aan het regime vereist. Wanneer het ministerie van Nationale Opvoeding na onderzoek had bewezen dat het patriottische sentiment en de verheerlijking van de idealen van de Portugese Estado Novo niet werd gestimuleerd door de samenwerking met de nationale organisatie van de MP om dat doel te bereiken, dan zouden de organisaties worden opgeheven.
Tevens werd er veel nadruk op het uniform gelegd. ‘Het is een instituut, het symbool van de militaire plicht en een instrument van pre-militair onderwijs. Zonder het uniform kan er geen werkelijke vaderlandsliefde bestaan’. In de koloniën werd in 1939 de MP opgericht volgens dezelfde principes die golden in het moederland.

De Mocidade was er niet alleen maar voor jongens. Door dezelfde Carneiro Pacheco werd apart de Mocidade Portuguesa Feminina opgericht. De drie-eenheid van God, Vaderland en Familie hoorde bij hen als toekomstige opvoedsters. Volgens het statuut uit 1938 was het doel van deze organisatie om aan de totale vorming van het Portugese meisje te werken (overeenkomstig met haar toekomstige missie als echtgenote en moeder). Deze MPF als nationale organisatie zou de Portugese jeugd opvoeden in liefde voor God, het Vaderland en het Gezin. Hoewel het Salazaristische regime de MPF voor alle jonge vrouwen had opgericht, waren bijna alle leden scholieren die in leeftijdsgroepen werden ingedeeld en vrijwillig deelnamen. De minister van Nationaal Onderwijs, bijgestaan door vier vrouwelijke commissarissen, had de leiding. Saillant detail: de commissaris voor de koloniën werd pas in 1961 aangesteld. De commissarissen kwamen uit het onderwijs of waren academici en moesten christelijke Portugese vrouwen opvoeden met een groot begrip voor de vrouwelijke missie, de christelijke waardigheid en verantwoordelijkheid met daarbij ook een patriottisch en nationalistisch bewustzijn. De uitvoering daarvan was in handen van de Organisatie Moeders voor de Nationale Opvoeding.
De voornaamste activiteit bestond uit de morele en sociale vorming met daarbinnen de vorming van een zgn. specifiek Portugese mentaliteit waarin de vergane glorie en de trouw aan de grote idealen en bewustzijn van de verantwoordelijkheid zich tegenover de nationale gemeenschap transformeerden in ziekelijke obsessie. Zodanig dat het zich herhaalde in documenten waarin de koninginnen D. Filipa de Lencastre en D. Leonor uit de 14e en 15e eeuw, oprichters van de Misericórdias (hospitaaltjes van barmhartigheid) als ideale wegbereiders werden gezien. En natuurlijk hield de Organisatie zich ook aan de jaarlijkse Dag van de Onbevlekte Ontvangenis van de maagd Maria. De eerste collectieve stap van de MPF was dan ook een pelgrimstocht naar Fatima. Behalve de morele en sociale vorming die alle ingrediënten van een fascistische vorming bevatten, bestonden de resterende activiteiten uit drie grote onderdelen: vrouwelijke opleiding, fysieke opleiding en artistieke beginselen. Verder was de organisatiestructuur gelijk aan die van de MP voor jongens.

Nazi-inspiratie

De MP onderhield al snel nauwe contacten met de nationalistische en fascistische organisaties in Duitsland en Italië. Zo kwamen vooral Duitse instructeurs en technici naar Portugal om de onmisbare infrastructuren van de doelstellingen van haar oprichter uit te voeren. Ook bezochten leidinggevenden en leden van de MP de Duitse militaire installaties om binnen het contactprogramma ervaringen uit te wisselen met de Hitlerjugend. De eerste openbare daad van de MP was een aantal atleten in Berlijn deel te laten nemen aan de Olympische Spelen. Ze volgden met grote belangstelling de activiteit in de luchtvaart alsook piloten die bij een jeugdorganisatie hadden gezeten. De enthousiaste MP ontving vier sportvliegtuigen (die uit Hamburg werden overgevlogen) om deze vervolgens in Amadora te brengen te assembleren. Natuurlijk werd dit alles vele pagina’s groot weergegeven in de nationale kranten. Zo wijdden zowel O Século als Diário de Notícias in november 1936 veel aandacht aan Duitse en Italiaanse films over de nationalistische opstand in Hitler’s Duitsland en Mussolini’s Italië. In Lissabon werden dit soort films bijgewoond door leden van de jeugdbewegingen uit beide landen.

Hiërarchische opbouw

Het Commissariaat met ingenieur Nobre Guedes als nationale commissaris fungeerde in het begin provisorisch vanuit het Lyceum Camões maar kon in november 1940 door schenking van de Portugese kolonie in Brazilië naar het Onafhankelijkheidspaleis verhuizen. In het Nationale Commissariaat hadden o.a. twee adjunct-commissarissen zitting (een voor de Portugese koloniën en een pater voor morele vorming, persoonlijk voorgesteld door Manuel Gonçalves Cerejeira, kardinaal-patriarch van Lissabon. Nobre Guedes had gevochten in WOII en was eerst Portugese minister bij de regering van het Duitse Rijk en werd later ambassadeur in Berlijn. Hij reisde vaak naar Duitsland voor conferenties over de organisatie van de Portugese jeugd. Hij werd opgevolgd door Marcelo Caetano – de latere vervanger van Salazar – die de functie vier jaar uitvoerde. Het Nationale Commissariaat handelde niet geïsoleerd, door het hele land bestonden besturen van diensten die belast waren met het bestuderen en oriënteren van elke activiteit. In 1939, drie jaar na de oprichting, was de uitbreiding van de MP op het vasteland al behoorlijk. In 1939 telde de MP, die zich meer zuidwaarts dan noordwaarts uitbreidde, 600.000 leden. De Emissora Nacional, het nationale radiostation, opende en eindigde haar dagelijkse uitzendingen met de ‘Hymne van de Mocidade’ op tekst van dichter Mario Beirao.

De opleiding van de leiders verdiende natuurlijk de meeste aandacht binnen de organisatie. De graadverdeling op de maatschappelijke ladder was een belangrijk onderdeel in de MP. In 1937 bestond de eerste cursus voor deze graduados uit de volgende onderwerpen: atletiek en bevelvoering, sport en nationalistische cultuur, verdeeld in drie categorieën: sociaal, economisch en politiek; koloniale cultuur, koorzang, morele en patriottische opvoeding; hygiëne en verpleging. De selectie was streng. Voor deze eerste cursus werden van de 236 gegadigden slechts 113 deelnemers toegelaten.

De kerk en de symbolen

De bisschop van Beja kende het doel van de MP: ‘De leiders van de Mocidade weten dat het hun voornaamste missie is om mannen op te leiden zodat ze zich volmaakt bewust zijn van hun plicht jegens God en van de christelijke opvatting van de Westelijke samenleving. Begeleid door juichende woorden van de clerus, ‘opleiden, opleiden!’, want de sterke Staat wil opleiden (tussen 1945-1955 kwam het percentage katholieke leden dicht bij de 100%). Die plicht is ‘de verbinding tussen een glorieus verleden en een toekomst vol beloftes!’, aldus de bisschop in 1937. Menig onderdeel waar de MP-symboliek uit bestond was onderwerp van discussie, bijvoorbeeld ‘Groep, Vlag, Slagorde, Rangen in de MP, Uniform, Parade, Marsen, de Riem en de Hymnes’. Er ontstond een dertig jaar lange, heftige discussie over de symbolen, maar ook over het para-militaire aspect van de MP, vooral in verkiezingsperiodes. Op de riem stond de letter S van Salazar en niet de P van Portugal, want het land is afhankelijk van zijn leider. Net als in Duitsland, waar men ‘Heil Hitler’ riep en niet ‘Heil Deutschland’, en ook in Italië was de officiële groet aan de Duce en niet aan het land.

De pers

De gecontroleerde of collaborerende pers verloor geen enkele gelegenheid om de organisatie te verheerlijken, te rechtvaardigen en te ondersteunen in het licht van de uit Duitsland en Italië geïmporteerde voorbeelden. Deze werden luid en duidelijk beschreven en becomplimenteerd. Ze loofden uitgebreid de dynamiek van de MP. Beschuldigingen van militarisme waren heiligschennis. Feesten en herdenkingen werden door de Staat punctueel gevierd, optochten, manifestaties, feestmalen en bijeenkomsten van verbroedering kregen van de reactionaire pers een trouw onthaal en onvoorwaardelijke steun.

In mei 1937 vierde het Salazaristische regime het elfde jaar van de zogenoemde Nationale Revolutie. De MP en de Legião Portuguesa namen bij deze herdenking een belangrijke plaats in. De ochtendkrant O Século vroeg zelfs aan Salazar om iets voor hen te schrijven. Een kort artikel dat de volledige aspiraties van de uitmuntende staatsman met het volk vereenzelvigde. ‘De MP en het LP vullen elkaar aan’, volgens O Século die op 26 mei 1938 verscheen. Maar een jaar of twintig later begon de twijfel of de jeugdorganisatie wel echt was geworden zoals bedoeld. Verplicht of vrijwillig, de MP telde inmiddels zo’n half miljoen leden, te veel om op te voeden. Opvallend genoeg droeg een gerechtvaardigd gevoel van wantrouwen ertoe bij de Salazaristische organisatie in diskrediet te brengen. Het verplichte lidmaatschap bleek contraproductief uit te pakken. Deze verplichting bleek fataal. Tijdens het tweede congres in 1956 kwam duidelijk naar voren dat ‘verplicht zijn’ werd beschouwd als tegennatuurlijk. Daarnaast beschouwden de jonge leden de Mocidade als vervelend. ‘Er zou een elite moeten komen, bevrijd van de verplichting. Degenen die willen blijven doen dat welbewust.’

Het einde nabij

Na de mislukking van het Europese fascisme en nationaal-socialisme en daarmee ook de Duitse- en Italiaanse jeugdbewegingen, vond het congres dat het tijd werd om ook met de MP een andere weg in te slaan. Zo zou de lagere school veel MP-activiteiten in hun eigen lesmateriaal kunnen opnemen. Desalniettemin bleef de verplichting van deelname aan de MP, ondanks protesten van leden, ouders en onderwijzers, bestaan. Ook diens oprichter, Carneiro Pacheco, had al eerder zijn twijfels over het juiste pad geuit. Dertig jaar na de oprichting veranderde de traditionele invulling aanmerkelijk. De droom van Salazar stierf een langzame dood. Op 25 april 1974 gaf de Mocidade de sleutels aan het land terug, de partij was ontmanteld en ontbonden.

BRON:
Mocidade Portuguesa – Lopes Arriaga
Breve História de uma Organização Salazarista
Korte Geschiedenis van een Salazaristische Organisatie
Lisboa 1976 Terra Livre – distribuição gratuita