Koningin van de Zee

Jule Hinrichs schreef De Witte Stad, het verhaal van Lissabon. Het boek verscheen in 2018 en werd op het Portugal Portal besproken door Ton Haak in het artikel Ooit een spookstad. Het is opmerkelijk dat bijna gelijktijdig nóg een boek over de geschiedenis van Lissabon verscheen, eveneens door een buitenlandse journalist geschreven. Het boek van Jule Hinrichs heb ik niet gelezen, ik kan dus niet vergelijken. Maar ik heb genoten van Barry Hatton Queen of the Sea; A History of Lisbon dat in het Portugees is vertaald als Rainha do Mar.

Over de auteur

Barry Hatton werd geboren in 1963 in Doncaster, Engeland. Hij studeerde Germanistiek in Londen en verhuisde in 1986 naar Portugal. Daar werkte hij als journalist bij de krant Anglo-Portuguese News in Estoril. In 1992 werd hij correspondent in Lissabon bij het nieuwsagentschap United Press International. Vanaf 1997 is hij correspondent van Associated Press en verslaat hij het Portugese politieke, economische en sportnieuws.
Samen met Luísa Beltrão, zijn schoonmoeder, schreef hij een biografie over Portugals eerste vrouwelijke Eerste-Minister, Maria de Lourdes Pintasilgo. In 2011 schreef hij The Portuguese; A Modern History en in 2018 verscheen van hem Queen of the Sea; A History of Lisbon.

In een interview vertelt hij waarom hij zijn hart aan Lissabon heeft verloren: vanwege de charme van de stad, het speciale licht en het feit dat je er zo heerlijk kunt flaneren.

De charme van Lissabon

Lissabon is een van de kleinste hoofdsteden van Europa en een van de weinige waar je in het centrum van de stad de was aan de lijn kunt zien hangen.
De kosmopolitische erfenis van Lissabon uit de tijd van de banden met Afrika, Zuid-Amerika en Azië, geven Lissabon een exotische tint die uniek is in Europa. Lissabon blijft tot de verbeelding spreken. De hoofdstad van een land in een uithoek van Europa, een land dat dichter bij Afrika ligt dan bij Brussel, de zetel van Europa. En dit niet alleen in geografisch opzicht. Portugal wordt het Marokko van Europa genoemd en dat is niet negatief bedoeld.

Het licht van Lissabon

Waar komt toch dat speciale licht vandaan? De vraag wordt al heel lang gesteld, want het licht in Lissabon is speciaal, zelfs onder een bewolkte hemel. Het is helder en het schittert, maar het is tegelijkertijd zijdeachtig en crèmekleurig. Sommigen denken dat deze orgie van licht ontstaat door de rivier, door de enorme monding van de rivier of door de oceaan, of door een combinatie ervan. Anderen denken dat het komt door de witte huizen die dicht op elkaar staan of door de lichte kleur van de sierbestrating.

Een stad om te flaneren

Lissabon is een paradijs voor de flaneur. Als je omhoog loopt, zijn er steeds adembenemende uitzichten. Die zijn elke keer een ontdekking, ook al bestaan ze al heel lang.

De geschiedenis van Lissabon

De geschiedenis van Lissabon is er een van contrasten: de fabelachtige rijkdom in de 15e en 16e eeuw, die zich bijna uitsluitend in Lissabon manifesteerde, de verschrikkelijke aardbeving en tsunami, waardoor de stad er bijna niet meer was, de Franse overheersing, de politieke onrust daarna toen het koninkrijk veranderde in een republiek en het tijdperk Salazar dat van Portugal en dus ook Lissabon een conservatief, achtergebleven gebied maakte.

Barry Hatton vertelt levendig en met veel details over de gebeurtenissen uit het verleden: het beleg van 1147, de aardbeving van 1755, de koningsmoord van 1908, de instelling van de Republiek in 1910 en de Anjerrevolutie van 1974. Hij betrekt het heden erbij, de muziek, de cultuur, de bouwkunst. Zo is verre geschiedenis vaak heel dichtbij.

Humor

Ook humor ontbreekt niet in zijn boek. Zo schrijft hij over het beeld van Cristo Rei, dat ten tijde van de Estado Novo werd gebouwd op verzoek van de Katholieke Kerk:

Het beeld van Jesus met baard en lange haren kijkt vanaf Almada naar Lissabon. Dat is tenminste de bedoeling. Van dichtbij echter, lijkt het er meer op dat hij naar de rivier staart alsof hij probeert zich iets te herinneren.

Over de luchthaven:

Aeroporto da Portela is een van de weinige internationale luchthavens die zich in de stad bevinden en waarvandaan vliegtuigen over de huizen denderen, ook over de Nationale Bibliotheek waar men de bezoekers in de leeszaal tot stilte maant.

Over de onvermijdelijke olifant:

Jan Taccoen, een Vlaming die in 1514 op weg naar Jeruzalem een paar dagen in Lissabon verbleef, schreef in een brief naar huis hoe de Portugese koning een rijtoer maakte in een stoet die werd voorafgegaan door een rinoceros gevolgd door vijf olifanten bekleed met goudbrokaat, daarna een Arabische hengst, een jaguar en dan eindelijk de vorst en zijn gevolg. In hetzelfde jaar gaf D. Manuel I een witte Indische olifant cadeau aan de paus. Toen Salazar in 1940 een tentoonstelling organiseerde over de Portugese Wereld die de tijdgeest van de ontdekkingsreizen moest doen herleven, waren daar ook dieren te zien: leeuwen, zebra’s en ook apen. En de onvermijdelijke olifant.

Conclusie

Ik heb dit boek uit de bibliotheek geleend en in het Portugees gelezen. Regelmatig moet ik dan stoppen om de betekenis van een woord op te zoeken. Was dit niet nodig geweest, dan had ik Rainha do Mar waarschijnlijk in één adem uitgelezen.