Ooit was het voer voor arme lui en dieren, nu is het trendy en cool om op johannesbrood gebaseerde producten (meel, spreads, chocoladetabletten, enz.) te consumeren. Carob World is een start-up met een team van 12 mensen in Faro, dat nu nog on demand produceert, maar 3 ton per dag kan leveren.
In 2017 schreef Maja al over deze voor ons Nederlanders vrij onbekende vrucht of is het groente? Hieronder Maja’s artikel uit 2017, aangevuld met een link naar een recent artikel in Portugees over Carob World.
Johannesbroodboom. Alfarroba, in het Nederlands carobe, is in de Algarve een geliefd ingrediënt van koekjes en gebak. De provincie is voor 95 procent verantwoordelijk voor de gehele jaarlijkse productie van vijfendertig tot vijftigduizend ton. Portugal staat hiermee op de derde plaats van carobeproducerende landen, na Spanje en Italië. Carobe is de naam voor de peulen van de johannesbroodboom, een interessant gewas met een lange geschiedenis.
De johannesbroodboom, in het Latijn Ceratonia siliqua, is een kleine boom. Hij wordt tot twaalf meter hoog en heeft een ronde kroon. Hij bloeit van augustus tot november met groenige bloemaren. De vruchten zijn peulen die circa vijftien centimeter lang zijn en een jaar nodig hebben om te rijpen. Ze worden in de herfst geoogst als ze donkerbruin of bijna zwart zijn. Deze peulen hebben een hoge voedingswaarde en worden al sinds mensenheugenis gegeten. De boom verlangt hete, droge zomers en verdraagt geen vorst. De bladeren blijven het gehele jaar groen, zijn glanzend en geveerd.
De boom is afkomstig uit het oostelijk Middellandse Zeegebied. Hij werd in Mesopotamië – het huidige Irak – in cultuur gebracht en is van daaruit verspreid over de landen rondom de Middellandse Zee. De Arabieren introduceerden de boom in Noord-Afrika, Spanje en Portugal.
Naamgeving
De johannesbroodboom heet in het Portugees: alfarrobeira of farrobeira, pão-de-João of pão-de-São-João, figueira-de-pitágoras of figueira-de-egipto. In veel namen vinden we Johannes terug, dit is Johannes de Doper. In de Bijbel staat dat hij, toen hij predikte in de woestijn, leefde van wilde honing en sprinkhanen. Het Hebreeuwse woord voor de peul van de johannesbroodboom lijkt op het woord voor sprinkhaan. Er zou hierdoor verwarring kunnen zijn ontstaan. At Johannes sprinkhanen en is de vertaling goed, of at hij de vruchten van de johannesbroodboom en is de vertaling onjuist? De Engelsen zijn alle verwarring een stap voor met hun benaming ‘locust tree’ of sprinkhanenboom.
Een andere naam voor de johannesbroodboom is ‘de boom die nooit sterft’. De boom kan eeuwenoud worden, geeft in gunstige omstandigheden al na vijf jaar vruchten en gaat hiermee door tot op zeer hoge leeftijd.
De pitten die in de vruchten zitten, hebben bijna altijd dezelfde vorm en gewicht. Vandaar dat men ze vroeger gebruikte als gewichtjes bij precisiemetingen, bijvoorbeeld het wegen van goud of diamanten. Het woord karaat is afgeleid van de Griekse naam voor de vruchten van de johannesbroodboom (keratim).
Gebruik
De rijpe peulen zitten vol suikers, ze zijn als snoepgoed dat aan de boom hangt. In Mesopotamië gebruikte men ze om gerechten en dranken te zoeten. De Romeinen kauwden erop.
De peulen worden gebruikt als veevoer – paarden schijnen er dol op te zijn – maar ze worden ook geroosterd en gemalen en dienen dan als surrogaat voor chocolade. Dit product heet carobemeel en is donker van kleur. Carobemeel gebruikt men in koekjes, gebak en brood. Je kunt er een warme drank mee maken. Er wordt ook likeur of siroop van gemaakt en een noviteit is bier van carobe.
De pitten die in de peulenvruchten zitten, worden vermalen tot johannesbroodpitmeel. Dit is wit van kleur en wordt gebruikt als bindmiddel voor sauzen, soepen, taarten, pudding, ijs, slasaus en taartvulling. Johannesbroodpitmeel wordt toegevoegd aan babyvoeding om het spugen van baby’s tegen te gaan en het zit in hoogwaardige sportvoeding. Op het etiket vind je dit ingrediënt terug als E410. Ook de cosmetische en farmaceutische industrie maakt gebruik van johannesbroodpitmeel.
De toekomst
Is de vrucht van de johannesbroodboom het ‘zwarte goud’ van de Algarve? Werden in de jaren tachtig van de vorige eeuw vooral citrusbomen geplant, recent zijn er 2,5 miljoen nieuwe johannesbroodbomen aangeplant op zo’n manier dat machinale pluk mogelijk is. De boom is makkelijk in onderhoud, heeft weinig verzorging en weinig water nodig.
Belangrijk is dat men zoekt naar nieuwe mogelijkheden en producten en dat daarin ook geïnvesteerd wordt. De peulen zitten vol vitamines, mineralen en antioxidanten. Als men die eraan zou kunnen onttrekken, dan moeten er meer gebruiksmogelijkheden zijn in dieetproducten en medicijnen. Wat overblijft kan misschien ook als biobrandstof dienen.
Recent artikel in Portugees over Carob World.
Zelf aan de slag met carobe
Nodig voor een carobepudding (Pudim de alfarroba)
- 1,5 deciliter melk
- 6 eieren
- 200 gram rietsuiker
- geraspte schil van een sinaasappel
- 2 eetlepels carobemeel
- een eetlepel maïzena
- kaneelpoeder naar smaak
- voor een karamellaagje: 100 gram witte suiker
- een metalen puddingvorm met deksel
Doe de witte suiker in de puddingvorm en zet deze op het vuur totdat de suiker smelt. Roer met een pollepel tot de karamel een homogene massa is. Neem de vorm van het vuur en draai hem rond totdat de karamel de binnenkant van de vorm bedekt. Laat afkoelen.
Doe de beide meelsoorten, de rietsuiker en de melk in een kom en klop het beslag met een garde zodat er geen klontjes ontstaan. Voeg een voor een de eieren toe en sla het mengsel met de garde goed door elkaar. Voeg sinaasappelrasp en kaneelpoeder toe. Giet het mengsel in de puddingvorm. Sluit de vorm, zet hem in een snelkookpan met water en laat hem een kwartier au bain-marie koken.
Geen snelkookpan? Zet de gesloten puddingvorm in een ovenschaal met water. In de oven op 180 graden 45-60 minuten laten garen.
Laat de pudding afkoelen en stort hem op een presenteerschaal.
Bom apetite!
Dag Maja, dank je wel voor dit interessante en wetenswaardige artikel. Ik heb het met interesse en plezier gelezen.
mooi compleet
in Faro zit een grote fabriek die de peulen verwerkt en halffabrikaten exporteert over de halve wereld. Victus Industrial Farense. Heeft geen website!
voor wie portugees kan lezen: http://olhaolivre.blogspot.nl/2010/11/industria-da-alfarroba-e-poluicao-da.html met daarin nieuws over de negatieve kanten van deze carob industrie.
Beste Han,
De fabriek die je bedoelt, heet tegenwoordig Industrial Farense Lda. Ze hebben in 2010 een ´prémio Green Project Awards´ gekregen op het gebied van duurzaam en milieuvriendelijk produceren. Op de goede weg dus!
Groet, Maja
Beste Maja
Hoewel ik altijd blij ben met ieder positief bericht ben ik
meer geneigd het bericht in Olhao Livre te geloven dan jouw bericht
hebben we het trouwens wel over dezelfde fabriek?
Hallo Maja,
Wat een goed, interessant en leuk artikel!
Obrigada, Maaike, Fiais da Beira
Goed artikel, ben ik blij mee. In 1994 zag ik de boom voor het eerst, in Spanje. Altijd mooi gevonden met die karakteristieke lange bonen. Verleden jaar zag ik in Portugal, Algarve, voor het eerst de nog groene bonen. Leuk om er meer van te weten, bedankt.
Is het leuk wonen in Tavira? Het is er in ieder geval mooi. Ik breng ieder jaar een bezoekje aan ‘A lura dos livros’ het 2de hands boekwinkeltje daar.
Ora adeus, Elsa
Zeer interessant, ik vroeg me altijd al af wat dit voor bonen zijn..
Hallo Maja,
Geweldig leuk dat je over dealfarobe schrijft. Ik zit in Nederland, maar heb wel alfarobemeel meegenomen uit de Algarve, om er leuke dingen mee te doen. Dus ik ben fan van je geworden.
Groet, Jan W
Een leuk en interessant artikel, de pudding lijkt me op voorhand al heerlijk.
Groet Kees
Leuk artikel, dank!
Interessant om te lezen.
Het zou een mooi teeltprogramma kunnen zijn voor Portugal!
Ik heb zelf een alfarroba in de tuin. Nooit iets mee gedaan. Niet geweten dat ikzelf er iets mee kon…….Maar nu ga ik toch eens proberen iets met de pitten uit de peulen te doen. Hopelijk lukt het vermalen me? Moeten die pitten dan eerst gedroogd worden of juist niet? ….Ik zou er bijvoorbeeld koekjes mee willen bakken of …ja…jouw pudding maken! Leuk! Dankjewel!
Wel jammer dat ik het Clean Eating plan onder je artikel niet kan lezen…..Zó zijn de letters te klein en als ik ze vergroot wordt het onleesbaar. Els
Er wordt in Portugal heel veel carobe geteeld, Els. Als je koekjes wilt bakken of pudding wilt maken met carobe, zou ik gewoon een zakje farinha de alfarroba in de supermarkt halen. Zelf de peulen verwerken, lijkt mij te omslachtig. Je kunt er wel op knabbelen! Ik weet niet wat je bedoelt met Clean Eatingplan, onderaan staat een link naar een Portugees artikel over Carob World, een nieuw bedrijf in Faro dat carobe verwerkt tot mooie producten.
Dank voor je reactie, groeten, Maja
Afgezien dat de Carobe gebruikswaarde heeft is het ook mooie struik boom in de tuin bij een vrijstaand huis of kleine Quinta. Het blad heeft een mooie sierwaarde en kleurt het hele jaar mooi glanzend groen duidelijk ander groen als het groen van de Laurier, om die reden al een echte aanrader.
enkel weken terug van Portugal ( cabanas ) en enkele scheuten van een alfarrobe boom meegebracht naar België , scheutjes doen het weliswaar zeer goed !
maar hebben een verschrikkelijke geur. trekken heel veel bijen aan ,dus veel honing. Kan je beter een boomgaard van planten als van sinaasappels. geen extra water, brengen veel op. hoeven niet gespoten te worden enz enz. maar blijven in de bloei erg stinken
Dag Petra, bedankt voor je reactie.
De geur van de bloeiende johannesbroodbomen is me eerlijk gezegd nooit opgevallen. Ik zal er eens aan ruiken, ze bloeien nu. Je kunt inderdaad carob-honing kopen, donkere honing, erg lekker.
In onze volkstuin staan 3 grote bomen. Ze werden in augustus machinaal geplukt door de eigenaar, maar een aantal tuinders heeft nog een leuk zakcentje verdiend aan het oprapen van gevallen peulen. Een emmer vol brengt rond de 40 euro op!
Johannesbroodbomen hebben weinig water nodig, maar het schijnt dat, als het ze te heet wordt, ze zomaar een tak kunnen laten vallen. Het advies van de mensen hier is dan ook: ga nooit onder een johannesbroodboom zitten picknicken!
Groeten, Maja
Dag Allen,
Heeft er iemand reeds met succes een boom buiten kunnen planten die vruchten levert? Of is het nog te vroeg hier in België, Nederland voor deze boom omwille van het klimaat hier. Ben erg benieuwd
Ik heb vanuit Coca (Spanje) een lange bruine zaadpeul meegenomen, met een mes opengepeuterd, want hij was keihard. De zaden in potjes geplant (eind september)en in no time gingen die kiemen De plantjes in potjes geplant en nu heb ik kleine plantjes. n
Net gegoogeld op zaadpeulen (bomen Spanje) en kwam uit bij jouw foto van de mini johannesbroodboom. Mijn zaadpeul en kleine plantjes lijken spreken op ie van jou. Hoe kom ik er nu achter dat ik echt kleine johannesbroodboompjes in mijn vensterbank heb staan?
Hallo Anneke,
Er groeien hier in het zuiden wel meer bomen met bruine zaadpeulen, maar het kan zijn dat je inderdaad een peul van de johannesbroodboom hebt meegenomen. In een privéberichtje heb ik je voorgesteld een foto te sturen.
In Amsterdam heb ik ook een johannesbroodboom opgekweekt uit een zaadje. In de huiskamer of op een beschut balkon groeit hij prima, maar hij verdraagt geen vorst, dus ik verwacht niet dat hij de Nederlandse winters overleeft als je hem in de volle grond zou zetten.
Leuk dat je zo geïnteresseerd bent in planten en dank voor je reactie!