In memoriam Bert De Coninck, Belpop icoon in Portugal

Eind vorige maand overleed in zijn woonplaats Lagos de Vlaamse rock artiest (°Mechelen 1949), die mee aan de wieg stond van de Nederlandstalige rock in België en later in Portugal aan zijn carrière een totaal nieuwe invulling gaf.

Enfant Terrible, de beginjaren

Als notoir pacifist weigert hij zijn militaire dienstplicht en hij verlaat België richting een commune van de Italiaanse filosoof Lanza del Vasto in Zuid-Frankrijk. In Avignon komt hij een tijdje als straatmuzikant aan de kost en hij verblijft ook een tijdje in Marokko. Stel je daar niet het hedendaagse toeristische kader bij voor, nee het was leven als een hippie van dag naar dag. Eens terug in het land neemt hij zijn eerste plaat op, samen met Jean Rousseau, zijn Mechelse stadgenoot. Deze had hem ingeschreven voor het Humor Festival in Heist (we schrijven 1975) en als Bert -tot zijn eigen verbazing- als overwinnaar uit de bus komt, versiert hij een plaatopname bij Parsifal. De titel van de LP, Enfant Terrible, is bepaald toepasselijk op de non-conformistische muzikant. Op de plaat horen we ook Mich Verbelen die later naam zal maken als bassist bij Raymond van het Groenewoud. De link met het Humor Festival levert hem -ongewild en onterecht- het label kleinkunstenaar op. Daar zal hij later al snel komaf mee maken.

Een beetje vervelend detail is het volgende verhaal. Nico Mertens van platenlabel Parsifal heeft Bert al vooraf ingefluisterd dat hij dat festival zal winnen en heeft zo zijn vertrouwen gewonnen. Bert is in de wolken, er volgt een feestje en hij tekent onmiddellijk een contract. De dag nadien krijgt hij een voorstel van Philips Phonogram voor een plaatopname, maar in de euforie kiepert hij het de vuilbak in. Nadien zal blijken dat Parsifal eigenlijk te kleinschalig was voor een degelijke distributie, wat een breder succes in de weg heeft gestaan. Bert zal er altijd van overtuigd blijven dat een samenwerking met Philips de doorbraak in Nederland zou betekend hebben.

Het (voor die tijd) erotisch getinte nummer Evelyne, met als thema ontrouw, choqueert het conservatieve Vlaanderen (Om tien na half elf liggen we lekker in haar bed / Ze vraagt of ik champagne lust en we draaien Medecine Head / Doe het, zegt ze, en ze lacht ‘r tanden bloot / Ze maakt m’n lichaam dronken en al de kleuren worden rood). Het komt echter op single uit en wordt een echte Belpop klassieker, die ook een aantal weken in de Dutch Charts opduikt.

De Brugse jaren

Parsifal heeft zijn zetel in Brugge en bezorgt hem degelijke opnamecondities, één van de redenen waarom Bert naar het Venetië van het Noorden verkast. In de West-Vlaamse hoofdstad loopt hij Serge Feys en Jean-Marie Aerts tegen het lijf, muzikanten uit de buurt die niet veel later samen met Arno Hintjens het goede weer gaan maken bij het legendarische TC Matic. Samen met hen maakt hij de LP Crapule De Luxe, een echte cultplaat die door velen als de eerste echte Belgische Nederlandstalige rock-’n-rollplaat wordt aanzien. Het liedje Johnny, gezongen door Fran, krijgt behoorlijk wat airplay en wordt eigenlijk beschouwd als het eerste Nederlandstalige reggaenummer.

Het wordt nog een stuk ruiger. In 1981 vormt hij de band Crapule de Luxe en neemt de Engelstalige plaat Rooms for Travellers op die richting new wave en punk gaat. Ook hier blijft een brede erkenning echter uit en De Coninck laat de Lage Landen voor wat ze zijn, hij verhuist met zijn Brugse partner Annie naar Portugal.

Herbronnen in Portugal

Ze installeren zich in de heuvels rond Lagos en Bert komt er tot rust en raakt er al snel in de ban van fado, de Portugese cultuur en taal. De melancholische artiest noemt zichzelf een ‘poète noir’ en het is dan ook bijna de logica zelve dat de Portugese saudade steeds meer invloed krijgt op zijn werk. Op ‘de heuvel’ werkt hij in alle rust aan zijn derde solo album Pomme d’Amour (2001), met daarop o.a. het nummer Lisboa als exponent van deze Lusofone twist.

Over de plaat en zijn leven in Portugal zegt hij in een interview met muziekjournalist Hendrik Hindrex (Luminousdash.be) ‘…een afspiegeling van mijn urenlange tochten op mijn Portugese merrie hier over de heuvels, langs het strand, in de branding. Het Marlboroman-gevoel. Ruikend naar paardenzweet met de zon brandend op je rug. Ik heb zo tientallen, interessante mensen ontmoet, soms zelf analfabete boeren, die mij zo’n mooie dingen vertelden over hun terra, over het leven vroeger, over het leven onder Salazar, over het feit dat er geleefd werd – stel je voor – zonder geld. De vissers ruilden hun vis met de boeren voor groenten en vice versa’. Via de samenwerking met multi-instrumentalist João Cardeira ontdekt hij de Portugese traditionals en wordt hij als het ware aportuguesado.

In 2002 adopteert hij, op vraag van een Engelse vriendin, een Luso-Bretons paard dat anders onvermijdelijk naar het slachthuis moet. Zijn respect en passie voor het paard inspireren hem tot het schrijven van tekst en muziek voor het project La Salchichafobia de Marzapane, een muzikaal sprookje over de angst van een paard om in een worstenfabriek als rookworst aan zijn einde te komen en de redding door de straatmuzikant Carapato.

De teksten, zowel in Portugees, Spaans als Italiaans, worden gezongen door Rozett en komen op een CD die wordt uitgebracht samen met een gelijknamig stripverhaal. Het scenario is van zijn partner en kunstenares Annie Mad en haar zoon Jeremiah, bekend van zijn street art als Jamz/Jamezon, tekende de strip. De strip vind je nog wel eens tweedehands, de cd is een collector’s item.

Uitgestelde erkenning

De Kreuners brachten in hun beginjaren op live concerten Het is me allemaal teveel, het openingsnummer van de LP Enfant Terrible. In 2003 krijgt Evelyne een stevige facelift met een door Bert vernieuwde tekst en titel –Evil-Ientje is nog wat uitdagender- en muzikale arrangementen van en begeleiding door Kloot Per W.

In Nederland wordt het inmiddels iconische Belpopnummer Evelyne in 2001 opgepikt door de Friese band De Kast. Het staat op hun DVD Open. Overigens een zeer mooie versie, als je het mij vraagt.

Bert De Coninck komt nog heel sporadisch naar België, meestal voor een optreden of opname. Zo ook in 2005, wanneer Wreck Records de tribute plaat Imagine no John Lennon uitbrengt. Het album is ook een initiatief van Kloot Per W en Bert kiest voor het nummer Working Class Hero. Een bluesy aanzet wordt electronisch indringend uitgewerkt en brengt zijn stem helemaal tot haar recht.

Poëtisch einde

De afgelopen jaren legde hij zich toe op poëzie, geïnspireerd door de Portugese schrijfster en dichteres Sophia de Mello Breyner Andresen (1919-2004). Daarover zei hij ‘Die schrijft ook kort, bondig, krachtig. Jules Deelder-achtig.’. In 2023 publiceerde hij in eigen beheer zijn eerste dichtbundel, Ano Anónimo. Daarin twaalf gedichten in het Portugees, één voor elke maand.

Toots Thielemans was iemand waarvoor Bert De Coninck veel bewondering had en van wie hij zijn lijfspreuk overnam: ‘Wees jezelf! Niets meer, niets minder’. Dat heeft hij altijd consequent gedaan en het heeft dit mooie verhaal opgeleverd. R.I.P. Bert.

Cinco estrelas * * * * * – Amália Rodrigues tot leven gebracht

Zoals u weet eindig ik graag met een apart stukje muziek. Sinds begin mei is in het cultureel centrum van Marvila (Lissabon) het project Ah, Amália – Living Experience geopend voor het publiek. Met behulp van technologische snufjes als videomapping, 360° audiovisuele show, virtual reality film en zelfs een hologram performance krijgt de bezoeker een dynamische en interactieve inkijk in het leven van de Queen of Fado. De tentoonstelling-belevenis is tijdelijk en loopt nog tot 1 mei 2027.

Iemand die dik tien jaar eigenlijk al een beetje in die richting dacht is de Portugese jazz pianist Júlio Resende. Hij creëerde toen al een virtueel duet met de fadista die reeds in 1999 overleden was. Het is een beklijvende uitvoering van het nummer Medo en het staat op de plaat Amália Por Julio Resende (2013).