Ik was een fietser. Geen fanatieke hobbyfietser, die je plotsklaps bij bosjes ziet tegen de tijd dat het weer Tour de France is, maar een gewone huis-tuin-en-keukenfietser. Met zo n typisch Nederlandse fiets, met fietstassen voor de boodschappen en toen de kinderen er waren voor- en achterop kinderzitjes, een windschermpje voor het voorste kind en beenbeschermers voor het achterste. Zo’n dijk van een fiets, waar je de hele wereld op kan vervoeren.
Nou ja, allez, de antieke linnenkast van je oma dan weer niet, maar aan alles zit een grens. Die krijg je ook niet in je Fiat Panda.
Verkeer(d)
Toen ik nog vrije jongen was, scheurde ik overal door-, om- en overheen. Geen punt. Rode verkeerslichten betekende: beter uitkijken, maar stoppen dat doet een echte stadsfietser eigenlijk niet. Dat is je eer te na. Alleen als het echt niet anders kan.
Met een kind achterop wordt het opeens erg anders. Met een kind achterop en een kind voorop word je een slagschip en moet je met goede stuurmanskunst het verkeer door. Altijd stoppen voor het rode licht – je moet nu ook immers het goede voorbeeld geven.
Opvallend was het toenemende slechte gedrag van automobilisten. In navolging van ons fietsers, stopten zij ook nergens meer voor, leek het wel. Vooral als het regende, stonden ze verschrikkelijk in de weg midden op het fietspad, terwijl een blinde kon zien dat het voorlopig onmogelijk zou zijn om in te voegen. En als je dan met zo’n zware onhandelbare fiets met drie menselijke wezens erop en behoorlijk wat kilo’s onmisbare have in evenwicht moet blijven, in de stromende regen, dan ben je niet blij. Karma? In de zin van gerechtigheid?
Met de auto in Portugal
De eerste keer in Portugal met de auto was een openbaring. Het was even druk vanaf de grote stad, een normale situatie zeg maar, voor een modern stadskind: veel auto’s, veel gedoe, inhalen, opletten, gas geven en god zegene de greep. Maar dan ineens, een lege weg. En nog veel meer lege wegen. Tolweg, landweg, route national, you name it, allemaal rustig tot leeg.
In Coimbra was het helemaal een sprookje – ik kreeg zomaar voorrang! En de mensen keken naar je, gebaarden vriendelijk van: ga maar hoor, en lachten erbij. Ze stopten voor de zebra, zodra iemand er maar naar keek met de gedachte dat ze gingen oversteken. Ze bedankten glimlachend met een zwaai als je hen voorrang gaf. Wat? Hoe?
Geen gechaggerijn, geen gescheld, geen vingers naar je opgestoken, maar slechts hoffelijkheid en vriendelijkheid. Jee, wat een leuk land!
Die eerste euforie is nog steeds niet verdwenen. Het is wel een beetje veranderd, maar zeker hier in de buitengebieden niet veel. Mensen geven mekaar nog steeds voorrang; ze stoppen nog steeds voor elke zebra en ze lachen er nog steeds bij. Ik ben tegenwoordig gechoqueerd als ik naast een bevriende Nederlander in de auto zit, die zomaar doorrijdt terwijl er duidelijk iemand wil gaan oversteken. Wat?! Dat kun je toch niet maken!
En Nederlanders mopperen ook zo vaak in de auto, valt me nu op. Ze haten hun medeweggebruikers, ze schelden, hebben aanmerkingen, geven cynisch commentaar – god, wat een leven achter een Nederlands stuur! Was het onbewust misschien daarom dat ik nooit een auto wilde in de stad?
Hard rijden en bumperkleven
De aanmerkingen op Portugezen gaan vooral over dat ze zo hard rijden. Mwah, dat valt toch wel mee, denk ik dan stiekem, maar dat is natuurlijk vooral omdat ik zelf ook met 100 over die kleine weggetjes scheur (die ik als mijn broekzak ken, trouwens, als ik ergens anders ben rij ik wat zachter). En dat ze aan bumperkleven doen, dat wordt heel ergerlijk gevonden. Als het mij gebeurt, want ja, dit is inderdaad een nationaal verschijnsel, probeer ik zo snel mogelijk een plekje te vinden waar ik kan wegduiken, of gebaar ik van: ga er maar langs. Doen Portugezen zelf ook. Kortom, ik heb me aardig aangepast en dat bevalt uitstekend.
Wat verkeer betreft: Portugal gidsland van Europa! Lekker doorscheuren, weinig politiecontroles, gun iedereen zijn plek en heb daar goeie manieren bij. Dat houdt wel in, dat iedereen de noodzaak inziet van die goede manieren en ook van eerlijkheid. Over het algemeen, als er iets gebeurt, dan wordt daar uitgebreid van gedachten over gewisseld met iedereen aanwezig, verontschuldigingen aangeboden, eerlijke zaken gedaan.
Dat schijnt nu een beetje te veranderen. Nu gaan we het hebben over de andere kant van Portugal.
Iedereen zijn eigen Audi?
In de 15 jaar dat wij hier wonen, hebben we onze generatie economisch zien opklimmen. Waar er eerst nog ezelkarretjes reden, brommertjes en kleine witte autootjes met een grijs kenteken, kwam er eerst een golf Audi’s binnen. Hadden ze een blik Audi’s opengetrokken? Moesten de Duitsers iets kwijt? Geen idee, maar opeens reed iedereen in zo’n donkergekleurde station Audi rond en nu heeft iedereen zo’n donkergekleurde stationwagen van welk merk dan ook, als ze maar van die sjieke zilveren strips om de ramen hebben. En ze zien er allemaal keurig uit! Er zijn dus veel meer mensen dan vroeger die iets te verliezen hebben en ook: er bestaan geen gevallen van twee botsende ezelkarretjes, maar van twee sjieke auto’s legio!
Enfin, weg van deze zijweg, terug naar het hoofdspoor. Het verandert, zegt men. Ik hoorde een verhaal van iemand die letterlijk van de sokken gereden is en de dader reed door. Dat wordt terecht als een misdaad gezien. Het slachtoffer had een versneden hoofd, moest naar het ziekenhuis en loopt nu nog steeds niet helemaal rechtdoor. En dan hoor je opeens van allerlei kanten zo n verhaal, mensen die doorrijden na een ongeluk – waarom? Omdat ze geen verzekering hebben. Zou het?
Geen verzekering
Nader onderzoek geeft aan dat er een geringe toename is van mensen die zonder verzekering deelnemen aan het verkeer: 0,3%. Waar die feiten vandaan komen – geen idee. Ik vermoed dat iemand die zonder verzekering rijdt dat niet aan een of andere instantie zal opgeven. Het gros van die verhalen kunnen we waarschijnlijk op het conto van sensatiezucht schrijven. Hendrik Haan in Koog aan de Zaan heeft de kraan open laten staan.
Een van de vrienden van de jongste zoon heeft tegenwoordig een brommer, opgevoerd uiteraard, geen rijbewijs en dus ook geen verzekering. Vroeger had je helemaal geen rijbewijs nodig om op een brommer te rijden, nu wel. Wel een verzekering natuurlijk, maar die kon je altijd zomaar afsluiten voor weinig. Tijden veranderen.
Ezelkarretjes zie je nauwelijks meer, die generatie is zo goed als uitgestorven. Degenen die nog over zijn, hebben hun karretjes ingeruild voor zo’n overdekte brommer. Met rijbewijs, kenteken, belasting en verzekering. Een heel enkele keer zie je nog wel van die ouwe boertjes op een fiets met een enorme kentekenplaat achterop (vroeger moest je fietsbelasting betalen en dat plakkaat was dan je bonnetje, zeg maar), maar de meeste fietsers zie je op zondagochtend – mannen die van de Tour de France dromen, gehuld in felgekleurd tricot plus helm, die om 11 uur ’s ochtends (zeker al een uur gefietst) graag een portje komen doen in ons cafeetje.
En ik?
Ik peins er niet meer over om op de fiets te gaan. Ik heb mij aangepast. Een Portugees fietst niet, loopt niet, maar gaat met een van zijn auto’s*. Waar dan ook naartoe.
* Een Portugees heeft minstens twee auto’s. Niet een voor elk van de partners, nee, liefst een voor elke gelegenheid. Een vintage Landrover voor als je naar het erfgoed van je voorvaderen moet, een comercial met aanhangwagentje voor de honden voor als je gaat jagen, een klein stadsautootje en een statiewagen om indruk te maken. De laatste liefst passend bij je stropdas. Maar daarover later meer.
Dit is deel 6 van een “Trip down Memory Lane”, waarin Ellen Lanser herinneringen ophaalt aan de emigratie naar Portugal en de eerste ervaringen met de nieuwe cultuur. De vorige episodes kun je hier lezen: Alle berichten van Ellen Lanser.
Bom dia Ellen!
Een goed (en zeer lezenswaardig) relaas over de mobiliteitsveranderingen in Portugal over de jaren heen!
Sinds een jaar zelf in dit land woonachtig, no campo, is mijn observatie als zou “een Portugees minstens twee auto’s hebben”, echter ietwat boud gesteld.
En inderdaad, een Portugees fietst niet, maar loopt wel degelijk. Zo aanschouw ik regelmatig voorbij stappende Portugese buren, op weg naar het dorp om inkopen te doen (en ook weer huiswaarts).
Maar goed, dat zijn wat kleine nuanceringen. Resteert lof voor deze bijdrage aan Portugal Portal!
Junte
Wat de Portugese automobilisten betreft, heb ik een andere ervaring: hard rijden, vaak geen voorrang geven aan verkeer op rotondes, dikwijls door rood en altijd door oranje heen rijden. Wel worden zebrapaden gerespecteerd. Of het in Nederland erger is, daarover kan ik geen oordeel geven.
Ha Ellen,
Misschien is het verkeer in Portugal wel de reden geweest dat mijn partner Junte Schwartz een jaar geleden in Portugal is gaan wonen. Wij hadden enkele jaren geleden een fietsvakantie geboekt in het midden van Portugal. Een van de routes ging naar Mira aan de kust. Wij fietsten over een viaduct van de snelweg Porto-Lissabon. We stopten even en keken naar beneden. Ik keek op mijn horloge en zei tegen Junte: “vrijdagmiddag, 5 uur en bijna geen auto te zien!” “Dat is Nederland in de jaren vijftig!”
Vreemd verhaal, dat niet met mijn beleving en de statistieken overeenkomt. In Portugal vallen jaarlijks per miljoen inwoners tweemaal zoveel verkeersdoden als in Nederland (terwijl de wegen véél rustiger zijn!). En alcomobilisme is in Portugal wijdverbreid. Heb op zondagmiddag al heel vaak zwalkende auto’s zien rijden, na de overvloedige familielunch.
Het enige positieve is inderdaad dat Portugese automoblisten net als Spaanse en Italiaanse altijd voor een zebrapad stoppen.
Bom dia Ellen,
Onze ervaringen met het Portugese verkeer komen veel overeen. Behalve rond en in de 3 grote steden is men beleefd in het verkeer, voorrang geven en stoppen zodra iemand er maar aan denkt om eventueel het zebrapad te gaan gebruiken.
Wel wordt vrijwel overal in de dorpen en kleine steden het rode verkeerslicht gerespecteerd dat afgesteld staat op de maximumsnelheid daar. Als je die negeert, sta je stil voor het rode licht.
Wel heb je op de grotere wegen de mogelijkheid dat je, terwijl jij met 100 km aankomt, je een invoeger krijgt die direct doorschuift naar de tweede baan of voor je blijft rijden en dan met 70 km rustig gaat zitten telefoneren.
De fietsende Tourrijders in hun bonte uitmonstering rijden inderdaad ook op de grote wegen en daar moet je als automobilist maar rekening mee houden en eromheen laveren. Gelukkig komen er in de grote steden en de Algarve nu steeds meer fietspaden voor hun veiligheid.
Vorig jaar waren we in een klein dorpje in het noorden, zo’n 30 km het binnenland in bij Viana do Castelo en daar liepen de mensen nog veel, al dan niet met landbouwgereedschap. Ook zie je daar nog veel van die aanhangwagentjes met zo’n landbouwmotor die ook overgezet kan worden voor ploegen, het land frezen, enz. De overdekte brommers waren nog niet zo doorgedrongen.
In plaats van de ezelwagentjes zagen we wel ossenwagens. Lekker rustig en rustiek verkeer, als je daarachter zit moet je je gewoon aanpassen aan hun tempo. Maar ja, wij hebben vakantie en zij zijn aan het werk. Maar zodra het kan, maken zij ruimte om je voorbij te laten gaan.
Ola Ellen,
In welk dorp/stad en straat/plein is je cafeetje? Misschien komen we deze zomer wel langs om wat te drinken.
Pieter, je bent van harte welkom. Het is misschien het handigst om even op onze site te kijken, dan heb je alle gegevens bij elkaar: http://www.termas-da-azenha.com. Er is een Nederlandse versie en een routebeschrijving.
Hopelijk tot ziens! Ellen
Ik ben een rustig mens. Zegt men. Maar een van de weinige dingen die me bloed-woedend-heet maken zijn de bumperklevers op de Portugese wegen. Speciaal die stommelingen die achter ons rijden op de IP3 tussen Viseu en Coimbra. Hoe ze het durven, hoe ze het verzinnen om 10 cm achter ons te blijven rijden met een snelheid van 100 km per uur, zien ze het gevaar niet? En het zijn altijd BMW- en Audirijders, met een enkele Lexus af en toe.
Ik maak de situatie vaak nog gevaarlijker, laat met mijn linkervoet mijn remlichten zien, zet de alarmknop aan. Tot mijn verstandige partner me tot rust brengt. Ik ben nu van plan om een webcam te monteren bij de achterruit, met de tekst eronder: “Ik film je overtreding en stuur hem naar de GNR!”
Ik weet dat het niet helpt en dat ik meer Zen moet voelen. Dat is een proces.
Ik ben het dus eens met Peter (de Rijk) en denk dat autorijden in Portugal een stuk gevaarlijker is dan in Nederland. Ook door de alcoholische lunches.
Stoppen voor een zebra? Dat ligt er maar net aan op welk moment van de dag… De ochtendmama’s en -papa’s die hun kindjes op de achterbank zo snel mogelijk naar school willen brengen, hebben me al menig maal doen springen.
Mijn ervaring is dat ongeveer de helft rijdt als blinde paarden op coke.
Met de nieuwe verkeersregels is het er echt niet beter op geworden. Dat bezopen richting aangeven op rotondes…. hoe verzin je het! Hoe vaak ik al niet heb uit moeten wijken voor zo’n Audi-dwaas die denkt dat de rotonde helemaal voor hem is… In één rechte lijn eroverheen… Praat me er niet van.
Net als in NL; hoe groter de auto, des te asocialer de bestuurder.
Kom net weer uit Portugal na daar twee weken te hebben rondgereden. Je hebt er inderdaad een moeilijke tijd als je niet bereid bent om te accepteren dat men daar anders rijdt dan in Nederland. In twee uur tijd in Nederland al meer verkeers- en andere agressie gezien dan in Portugal en Spanje de laatste drie weken.
Het vele richting aangeven in die landen is inderdaad bezopen. Gelukkig doet men daar in Nederland nauwelijks aan.
Hoezo is richting aangeven bezopen? In Nederland gebeurt dat inderdaad steeds minder maar dat is niet handig. Richting aangeven heeft tot doel dat een andere verkeersdeelnemer kan anticiperen op jouw handelen. Ik moet regelmatig stunts uithalen omdat de ander geen richting aangeeft en dan wel van richting of rijstrook verandert. Het lijkt mij toch wel sociaal om dit wel te doen.
Een rotonde is een ronde weg, richting aangeven om op de rotonde te komen is een gevaarlijke en onnodige handeling. Bij het verlaten van de rotonde is het verplicht richting aan te geven.
In Portugal wordt vaak links voorgesorteerd ook tijdens het verlaten van de rotonde, dat creëert zeer gevaarlijke situaties, zeker ook om tijdens het verlaten van de rotonde rechts uit te komen.
Zelf blijf ik altijd rechts rijden op een rotonde ook als ik deze 3/4 rotonde neem. Je mag zelfs rechts inhalen op een rotonde ( althans in Nederland) Ik weet niet hoe de regels in Portugal zijn maar ik heb de indruk dat dit bij de rijopleiding anders wordt onderwezen.
De Portugees neemt het je zeer kwalijk als je op de rechterbaan op de rotonde blijft, want de Portugees gaat op de linkerbaan rechtsaf en is zeer verontwaardig dat er verkeer is die dat niet doet.
Het was in het begin wel even schrikken maar inmiddels anticipeer ik op deze onzinnige acties.
Fred Post, oud onderwijzer voor autorijinstructeurs.
Een regel om te onthouden,..
je mag een rotonde niet eerder oprijden, dan wanneer deze leeg is.
Reden hiervan is dat de rijder (ster) rechtsaf kan slaan ( ja ook zonder richting aan te geven vanaf de linkerbaan) en deze (altijd) voorrang heeft. ( ook in Spanje).
Oi, Anneke, dan wens ik je veel geluk op een drukke rotonde midden in de stad … 😉