Een weekendje Porto

In Portugal woonachtige Nederlandse beeldend kunstenaars exposeren vanaf 24 september gedurende twee maanden hun werk in Porto. Het beeldhouwwerk van José van den Hoogen, de doeken van kunstschilders Jos van den Hoogen en Marco Rooth en het werk van Marian van der Zwaan zijn te zien in Ap’arte Galeria de Arte aan Rua de Miguel Bombarda 221 te Porto. De opening van de tentoonstelling is zaterdagmiddag 24 september om 16:00 uur.

Epicentrum van cultureel Porto

Aan de Rua de Miguel Bombarda liggen tientallen kunstgalerijen. Zes keer per jaar worden hier gelijktijdig vernissages van exposities van Portugese en buitenlandse kunstenaars gehouden, die worden bezocht door een divers publiek van kunstenaars, kunstliefhebbers en toeschouwers. De aanwezigheid van vele restaurants, boekhandels en boutiques met vintage– en designwear, muziek en avant-garde mode helpt daarbij.

Ap’arte kunstgalerie

De Ap’arte Galeria de Arte werd in maart 2010 opgericht en heeft de afgelopen 10 jaar haar stempel gedrukt op het artistieke panorama van de stad Porto. De kunstgalerie opende met een opmerkelijke, symbolische tentoonstelling van Nadir Afonso (waarover later meer) en sinds die tijd zijn er meer dan honderd individuele en collectieve tentoonstellingen gehouden. De galerie toont vooraanstaand werk uit de hedendaagse kunstscene en biedt tevens een podium aan beginnend kunsttalent. Mede-eigenaar en curator António Franchini is een laatbloeier in de kunst, deels door een moderne kunst verfoeiende dictatuur en deels uit economisch oogpunt (van kunst kun je niet leven). Nadat zijn vader plotseling overlijdt en hij zelf een auto-ongeluk krijgt neemt zijn leven de wending die het veel eerder had moeten nemen. Franchini zegt adieu tegen het lege bankiersleven en start zijn artistieke carrière. Hij richt Franchini’Galeria op en daarna opent hij met een aantal vrienden Ap’arte Galeria. Ook in Rua Miguel de Bombarda. Hij is een van de initiatiefnemers van Oficina 2000&5, het enige atelier in Porto waar enkel keramiek en keramische sculpturen worden gemaakt. In 2012 was hij ambassadeur voor het Portugese Non Violence Art Project (the knotted gun) en hij is directeur voor Portugal van UP Arte -Brasil.

De exposerende kunstenaars

Jos van den Hoogen (omgeving Guarda)

Jos studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen en werkte vele jaren als docent in het hoger onderwijs. Naast zijn werk volgde hij lessen van kunstenaar Pieter Sonnemans. Na zijn pensionering verhuisde hij in 2013 naar Portugal, waar hij samen met Daniel Rocha en Arie Pos begon met het vertalen van de gedichten van Lucebert naar het Portugees. Jos exposeerde individueel, in groepsverband of samen met zijn echtgenote op diverse plekken in Portugal. In 2019 en 2021 nam hij deel aan de Bienal Internacional de Arte Gaia. Een van die schilderijen maakt deel uit van de collectie van het Museu das Causas. Hij schildert over het menselijk tekort. De serie Something in our minds bijvoorbeeld is een reactie op beelden die als iconen van de Westerse beeldcultuur worden beschouwd. Uitvergroot op doek doen de afgebeelde personages ons afvragen tot welke onmenselijkheden wij in staat zijn. De werken die worden getoond in Ap’arte Galeria, zijn allemaal geïnspireerd door het beroemde gedicht Todesfuge van de Duitstalige dichter Paul Celan, waarin de Holocaust op aangrijpende wijze wordt geëvoceerd en dat is uitgegroeid tot een van de bekendste literaire momenten van de Shoah.  

José van den Hoogen (omgeving Guarda)

José volgde lessen van Nada Kojadinovic in het centrum ChocArt te Maastricht. Haar vaak op de natuur geïnspireerde sculpturen zijn meestal abstract. Voor haar bijdrage aan ARTIS in Seia 2018 en 2021 ontving zij een prijs. Haar beeld Eruptie maakt deel uit van de collectie van Museu das Causas. Ze maakt beeldhouwwerken van verschillende steensoorten, zoals albast, speksteen, opaal, marmer en kalkzandsteen. José haalt zo weinig mogelijk van een steen weg, waardoor er een nieuw object ontstaat waarin je nog de originele vorm van de steen herkent. In haar nieuwste sculpturen combineert ze steen met andere materialen zoals glas, metaal, stoffen en spijkers.

Marco Rooth (Noord-Portugal)

Marco studeerde Kunstgeschiedenis en Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij begon als keramist, maakte later schilderijen op houten panelen en werkt nu voornamelijk met acrylverf op doek. Zijn werk is abstract expressionistisch en heeft veel structuur. Recentelijk werkt hij met name met het mes. Alhoewel Marco het liefst met primaire kleuren werkt, introduceert hij de laatste jaren ook andere kleuren in zijn doeken, die bijna alle zeer fors van formaat zijn. De expositie toont zijn oudere, kleine werk en doeken uit zijn recente series Serra d’Arga a Noite en Loose. De gevolgen van de Covid-19-pandemie op ons dagelijks leven hebben er bij Marco ingehakt. Het werk laat een binnen- en een buitenwereld zien. De scheidingslijn is een turbulent gebied door de veranderingen waarmee we worden geconfronteerd. De contouren van de bergen van de Serra de Arga, het veranderende licht en de turbulentie zijn een metafoor voor de innerlijke strijd met grenzen en beperkingen: ‘Het abstract schilderen van de Serra de Arga verbeeldt mijn innerlijke wereld, mijn keuzes, twijfels en persoonlijke beperkingen’. In de serie Loose wordt de lijn tussen het leven boven en onder onderbroken. Er komt nieuwe energie vrij. Het werk is abstract en vrolijk.

Marian van der Zwaan (omgeving Lissabon)

Marian studeerde aan de Vrije Kunstacademie in Den Haag. Zij vindt kunst bij uitstek een manier om fundamentele mensenrechten aan de kaak te stellen, die permanent op de meest primaire manieren worden geschonden. Ze maakt overwegend installaties die de aandacht vestigen op sociale kwesties als etniciteit en gender en op gelijke rechten en bescherming van onderdrukten. Bij de uitvoering van haar projecten werkt Marian samen met minderheden en slachtoffers van bijvoorbeeld mensenhandel en seksuele slavernij. Haar project Red String, dat in diverse landen gestaan heeft, is een rode draad van 12 km lengte die slachtoffers van uitsluiting, vernedering, geweld en dood symboliseert. Bij deze installatie hoort een publiek debat dat volgt op een aantal confronterende gesprekken en interviews inzake discriminatie en ander onrecht. Momenteel werkt ze aan een textiele vormgeving en designproject. De uitvoering van haar creatie wordt gedaan door Romavrouwen en het project komt tot stand door (financiële) hulp van bedrijven, universiteiten en lokale en nationale overheden.

De expositie is geopend van 11-14 en en van 14:30-19 uur, zondag en maandag gesloten. Klik hier voor de locatie (de coördinaten zijn 41.1497856,-8.6196063).

Leuke weetjes

In veel Portugese steden en dorpen kom je een Rua (de) Miguel Bombarda tegen. Wie is deze man?

Miguel Bombarda werd geboren in Brazilië en studeerde Geneeskunde aan de Universiteit van Lissabon. Hij was een bewonderaar van de innovatieve benadering van geestesziekten door Duitse academici en professionele organisaties. In Portugal begon zich de psychiatrie als medisch specialisme pas begin tweede helft van de 19^e eeuw te ontwikkelen. Het Hospital de Rilhafoles was het eerste ziekenhuis in Lissabon dat in 1848 speciaal ontworpen en ingericht werd voor psychiatrische patiënten. In 1892 neemt Bombarda de leiding van dat ziekenhuis op zich waardoor hij een beslissende rol speelde bij het verbeteren van de zorg- en behandelingsomstandigheden van patiënten. Psychiatrie werd overigens pas een medische discipline bij de oprichting van de (nieuwe) Universiteit van Lissabon in 1911. Door zijn politieke activiteiten droeg Bombarda bij aan de overgang van de monarchie naar de republiek. Kort voor de revolutie van 1910 werd hij neergeschoten door een psychiatrische patiënt.

Eerder in dit stuk had ik wat informatie over Nadir Afonso beloofd.

Nadir Afonso werd geboren in Chaves op 4 december 1920 en stierf in Cascais op 11 december 2013, exact drie dagen na de opening van zijn tentoonstelling bij de Ap’arte Galerie in Porto. Hij studeerde Architectuur aan de Escola Superior de Belas-Artes do Porto en Schilderkunst aan de École des Beaux-Arts in Parijs. Hij werkte enige jaren samen met Le Corbusier. Van 1952 tot 1954 werkte hij samen met Oscar Niemeyer in Brazilië. In 1965 besloot Nadir Afonso de architectuur de rug toe te keren, omdat hij de gewone man niet kon laten profiteren van zijn bouwkunst. Hij isoleerde zich, om zich de rest van zijn leven vooral te wijden aan het creëren van zijn schildersoeuvre.