Een houten gezicht

Hoeveel tijd verstrijkt als ‘de duivel zich in zijn ogen wrijft’? Wat bedoelt een Portugees als hij zijn gezicht zwart verft? En hoe lang kan een neus of een tong zijn!? Lees het hieronder een kleine opsomming van zegswijzen over het aangezicht.

Gezicht

Een houten gezicht? Bedoel je niet een stalen gezicht? Nee dus, want de eerste president van Portugal van na de revolutie, Ramalho Eanes, werd door zijn landgenoten de man met het houten gezicht cara de pau (eigenlijk stokgezicht) genoemd, omdat hij altijd nors of korzelig keek.

Het Portugese ‘goede vrijdag’ gezicht cara de sexta-feira santa noemen wij een gezicht als een oorwurm. Wie een deur voor zijn gezicht heeft dar com a porta na cara heeft het nakijken omdat hij weigerde aan iets mee te doen. Als je een deur in je gezicht meedraagt levar com a porta na cara heb je zojuist een keihard NEE te horen gekregen. Wie zijn gezicht zwart verft pintar a cara de negro schaamt zich. Als iets de ogen van je gezicht kost custar os olhos da cara moet je heel wat betalen. En een situatie trotseren is dar a cara.

Ogen

Over ogen gesproken. Wanneer iemand uitdrukkingsloos rondkijkt, heeft hij de ogen van een dode vis olhos de peixe morto. Heb je meer ogen dan buik ter mais olhos que barriga dan zeggen wij in zo’n geval dat je ogen groter zijn dan je maag. En steek niemand vingers in de ogen meter os dedos pelos olhos de alguém want dan verplicht je iemand in te stemmen met hoe jij over iets denkt. Beter is het om vuur in je oog te hebben ter lume no olho want dan ben je intelligent. En doe je iets razendsnel dan doe je net als de duivel die zich in zijn oog wrijft enquanto o diabo esfrega um olho. Wat je ook kunt doen, is iemand bespieden ficar de olho.

Neus

Ook de neus doet mee. Een trots en onafhankelijk mens is degene die baas over zijn neus is dono do seu nariz. Zou je neus zich verlengen met anderhalf palmos, zo’n 33 cm, ficar com o nariz de palmo e meio dan loop je met een lang gezicht omdat iets aan je aandacht is ontsnapt. Stoot je met je neus tegen de deur bater com o nariz na porta dan vind je iets niet terug daar waar het hoort te liggen. En op zo’n moment kan het gebeuren dat er mosterd in je neus opkomt chegar-lhe a mostarda ao nariz: je wordt kwaad.

Oren

Voor oren kent het Portugees twee woorden, orelha voor het buitenste oor en ouvido voor het binnenste gehoordeel. Ouvido wordt in idioom het meest gebruikt. Als wij wel eens watjes in de oren hebben dan heeft een Portugees daar was zitten ter cera nos ouvidos. Ben je Oost-Indisch doof dan heb je oren als een koopman fazer ouvidos de mercador. Zijn je oren echter bij de smid ter os ouvidos no ferreiro dan heb je een bepaald geluid gemist.

Tong

Ook de tong kan langer worden; een palmo langer en dat is zo’n 22 cm. De drager van zo’n lange tong doet iets wat hij liever niet doet, bijvoorbeeld iets wat hij fout deed noodgedwongen weer goedmaken pagar com língua de palmo.

En als iets je niet meteen invalt, zeg je ’het ligt op het puntje van mijn tong maar …’ Net als een Portugees die zegt na ponta da língua. Of debaixo da língua en dat is onder de tong. Maar wie geen pap op zijn tong heeft não ter papas na língua heeft dit probleem niet. Hij kletst aan een stuk door of is iemand die geen blad voor de mond neemt.

Dan kun je ook nog je mond voorbijpraten; dan stoot je met je tong tegen je tanden dar com a língua nos dentes. En als ik nu zeg dat ik ermee stop dan maak ik een knoop in mijn tong dar um nó na língua.

Dit is deel 17 uit de serie taalweetjes. De vorige delen kun je hier lezen: alle taalweetjes.

Bron: de serie ‘essa nossa ditosa língua’ geschreven door Peter Koj in het blad Portugal-Post