Spreekwoorden en zegswijzen zijn het zout in de soep van onze gesprekken en verhalen. Het is vaak opmerkelijk en grappig hoe van land tot land, van taal tot taal, bepaalde situaties onder woorden worden gebracht in een bepaalde beeldvorm. Deze keer gaat het over (een deel van) onze garderobe.
A roupa, kleren, plunje of outfit
Ook in Portugal hang je de vuile was niet buiten não lavar a roupa suja em público.
Iets anders is als je bij iemand te dichtbij komt, dan gaan zijn kleren branden à queima-roupa.
Roupa-de-francêses zijn spullen die niet van jou zijn, maar die je toch inpikt. Het is een verwijzing naar wat de Napoleontische troepen deden bij hun invasies in Portugal: roven en stelen.
Roupa velha kunnen oude kleren zijn, maar ook de maaltijd gemaakt van de restjes van het traditionele kerstmaal a consoada.
Voor tweedehands kleren ga je naar de roupa-velheiro.
Kost en inwoning houdt in dat je aan tafel mee-eet en dat je kleren in de was gaan mesa e roupa lavada.
De Heer heeft het goed met ons voor Deus dá o frio conforme a roupa de Heer geeft kou naar kleren.
‘Als dat zo zou zijn’, zou de schrijver Saramago gezegd kunnen hebben, ‘dan kunnen we die inhalige goede doelen tenminste afschaffen’.
Ik geef het toe, ik ben een Saramago-adept.
O chapéu, de hoed
Iemand begroeten door je hoed af te nemen is ook in Portugal een bekend gebaar tirar o chapéu.
Estar/ser de se lhe tirar o chapéu wil zeggen dat er iets bijzonders is, dat je gelukt is. Petje af!
Als iemand zich de kritiek, die hij krijgt, aantrekt spreekt de Portugees over een muts enfiar a carapuça. Maar als iemand anders bij jou de muts opzet pôr/enfiar a carapuça a alguem dan word je bedrogen, opgelicht.
Als iemand zich tegen iets weert, dan hoor je hem verontwaardigd roepen Qual carapuça! Wat een muts ofwel: wat een onzin!
O fato, het pak
Bij een pak (kostuum) kom je tegen fato de ver a Deus, je zondagse pak dus, en voor door de week fato-macaco je apenpak ofwel je overall. In Nederland wordt ook tegen iemand in een uniform wel gezegd dat hij in een apenpak loopt. Ik vermoed dat een Portugees zoiets liever voor zich houdt.
Een rokkostum is een casaca en als iemand virar a casaca waait hij met alle winden mee. Als er iemand is die in zijn rokkostuum knipt cortar na casaca dan spreekt hij in afwezigheid van iemand kwaad over diegene.
A camisa, het overhemd, de blouse
Dan het hemd a camisa. Net als bij ons is het makkelijke of lichtzinnige veranderen van ideeën, meningen of van partner zoiets als je hemd verschonen mudar de ideias como quem muda de camisa.
Wie echter zijn hemd aan een spijker hangt pôr a camisa no prego die zet zich vol in voor iets.
In grote moeilijkheden is iemand die een hemd met elf staafjes aantrekt meter-se numa camisa de onze varas.
En wie não poder ver uma camisa lavada a ninguém die kan en wil jou niet zien met een schoon hemd ofwel die gunt je het licht in de ogen niet.
Tot slot as mangas, de mouwen
Ook Portugezen stropen hun mouwen op arregaçar as mangas om de handen uit de mouwen te steken.
Je kunt natuurlijk dan je uiterste best doen fazer de si mangas ao Demo, jezelf mouwen van de duivel aan doen.
Heb je daarna veel te bespreken, dan heb je genoeg stof voor de mouwen isto dá pano para mangas.
Hou je voor zekerheid nog wat achter ter alguma coisa na manga dan hou je zulks in je mouw.
Tot zover over wat er boven de taille gebeurt. Wordt vervolgd.
Dit is deel 31 uit de serie Portugese taalweetjes. De vorige delen kun je hier lezen: alle taalweetjes.
Naar een idee van Peter Koj uit de serie ‘Essa nossa ditosa língua’ in de Portugal-Post.
Leuk om te lezen. Heb twee keer in Portugal een hoed gekocht. Bragas Lda. Coimbra. Authentieke hoeden en pettenwinkel.
Leuke reactie, dank hiervoor, Han
Erg leuke informatie! Vroeg me wel af of het niet andersom is: kleren naar kou?
Hallo Jan, het is volgens het van Dale Spreekwoordenboek De Heer geeft kou naar kleren (een variant op God geeft kracht naar kruis), maar als je gelooft dat het andersom is ben je daar natuurlijk helemaal vrij in.
Bedankt Han voor je reactie. Het was maar een opmerking en niet als kritiek bedoeld.
Sorry Han ik leef nog maar 15 jaar in Portugal, maar ik denk toch dat Jan gelijk heeft. Als het zo is als jij zegt dan moeten ze in Nederland maar eens voor kleren bidden, kunnen ze nog eens een elfstedentocht organiseren. De beste vertaling is volgens mij “De Heer geeft zowel kou als kleren”.
Ja, inderdaad Jaap, met De Heer kun je alle kanten op, zowel in Portugal als in Nederland. Zo valt er gelukkig ook nog wat te lachen op Portugal Portal.
Ik denk dat ik maar eens moet zien of ik het morgen kan navragen bij Maria, mijn onofficiële taallerares, die tegelijkertijd mijn huis schoonhoudt, schildert, de weg wijst waar en wanneer nodig (steeds minder dus) etc. Wij wonen nu bijna 5 jaar in Portugal en ik ben altijd erg blij met dit soort artikelen van je! Want die leuke extra weetjes haal ik hier heel vaak uit. Daar kom je anders lang zo vaak of makkelijk niet aan. 🙂 Wij wonen in de Alentejo, maar de verschillen zijn niet zo groot dat dingen niet meer zouden kloppen.
Eerlijk gezegd kan ik maar moeilijk snappen dat je teruggaat naar Nederland als je hier eenmaal, duidelijk naar je zin, gewoond hebt! Ik zou niet meer terug willen. 🙂
Leuk verhaal, dank je Lia. En wat dat teruggaan betreft: soms heb je het in je leven niet voor het zeggen. Later kom je er dan achter hoezeer zo’n ervaring je leven heeft verrijkt.
Althans bij mij.