De bruggen van Tavira

Door het centrum van Tavira stroomt de rivier met twee namen, Séqua en Gilão. Er zijn dus bruggen nodig om die te kunnen oversteken. Tot aan de twintigste eeuw had Tavira er maar één. In het jaar dat de stad 500 jaar bestond, bouwde men de zesde, maar niet zonder slag of stoot.

Ik vroeg me af hoe het mogelijk is dat een stad die zich aan twee kanten van een rivier ontwikkelt, zo lang genoeg had aan één brug. Was er vroeger minder noodzaak om de rivier over te steken omdat de mensen hun werkplaats aan huis hadden? Gebruikten de inwoners van Tavira, vaak vissers, hun boten voor de oversteek van mensen en goederen? Misschien zijn deze veronderstellingen allebei waar, maar het antwoord op die vraag is dat een brug vroeger onderdeel van de verdediging van een stad was. De Ponte Romana had, toen hij werd gebouwd, aan het begin en eind een wachttoren. Zo hield men zicht op wie de stad binnenkwam en ongewenste bezoekers waren makkelijker tegen te houden als er maar één brug was.

De oude of de Romeinse brug

De oudste brug in het centrum van Tavira is dus de Ponte Velha of Ponte Romana. De brug is gebouwd in de middeleeuwen, maar de verbinding tussen de rivieroevers bestond waarschijnlijk al in de Romeinse tijd, vandaar de naam. De brug is 87 meter lang en heeft zeven bogen. Hij is beeldbepalend voor de stad en staat afgebeeld in het stadswapen.

Door het noodweer van december 1989 overstroomde de rivier als gevolg van hevige regenval. Het water kwam in zulke hoeveelheden en met zoveel kracht het centrum van Tavira binnen dat het twee bogen van de oude brug vernielde zodat die onbruikbaar werd. Militairen bouwden een stukje zuidelijker een tijdelijke brug.

Het duurde tot 1992 voordat de Ponte Romana gerestaureerd werd omdat men vooraf uitgebreid studie deed naar de manier waarop de brugpijlers zoveel jaren eerder waren gebouwd. Sinds de restauratie is de brug alleen nog toegankelijk voor voetgangers.

De spoorbrug Ponte Santa Maria

Pas in de twintigste eeuw werd een tweede brug over de rivier gebouwd, nodig voor trein van Faro naar Vila Real de Santo António. De Ponte Santa Maria was gereed in 1906.

Bruggen drie, vier en vijf

De Ponte Séqua is een imposante brug die de Estrada Nacional 125 over de rivier brengt. Hij werd in 1986 gebouwd, niet door de stad maar van staatswege. Het was toen waarschijnlijk de bedoeling de drukke verkeersweg om Tavira heen te leiden, maar de stad breidt zich inmiddels ook uit ook aan de andere kant van de weg. De brug komt dus meer en meer in de stad te liggen.

In 1993 en in 2003 werden respectievelijk de Ponte C.M. Tavira en de Ponte Santiago gebouwd aan weerszijden van de Ponte Velha.

De jongste brug

De militaire brug die gebouwd werd als noodoplossing in verband met de overstromingen van 1989, bleef in gebruik. Men was eraan gewend geraakt ook op die plek de rivier over te steken. Toen ik in Tavira kwam wonen, zaten er gaten in het houten brugdek die van tijd tot tijd met asfalt werden dichtgesmeerd.

In 2019 begon men met de sloop van de noodbrug om er een nieuwe te kunnen aanleggen. De plannen hiervoor waren al in 2016 gemaakt, dus een beetje mosterd na de maaltijd was het wel dat plots een groep bewoners zich tegen de bouw keerde. Handtekeningen werden verzameld, aangeboden aan het gemeentebestuur, media opgezocht. De brugpolemiek in Tavira kwam landelijk in het nieuws.

Tegenstanders

De tegenstanders vonden de brug overbodig, waren bang dat hij meer autoverkeer in het centrum zou brengen en vonden het ontwerp ‘een lelijk betonnen gevaarte’, niet passend in de architectuur van de historische binnenstad.

Ook 24 architecten tekenden een petitie tegen de aanleg van de brug. De drie bekendsten, Siza Vieira, Souto Moura en Carrilho da Graça, krabbelden later terug. Nee, hun handtekening was geen waardeoordeel. Misschien schaamden ze zich dat ze zich bemoeiden met de bouwplannen van een provinciestadje ver van de hoofdstad.

Voorstanders

Een andere groep inwoners keerde zich tegen de tegenstanders met als motivatie: we zijn gewend geraakt aan een brug op die plek en willen nu, na dertig jaar, een nieuwe. En: over de noodbrug reden ook auto’s, dus hoezo meer autoverkeer als je een oude brug door een nieuwe vervangt?

Het gemeentebestuur bleef er kalm onder. De viceburgemeester publiceerde een schrijven waarin ze uitlegde hoe de besluitvorming tot stand was gekomen en welke inspraakmomenten eraan waren voorafgegaan. Ondertussen ging de bouw gewoon door.

Begin 2021 kon de nieuwe brug geopend worden, vanwege de pandemie zonder feestelijkheden. Het resultaat is een plaatje! Waar ons een betonnen monster was voorgespiegeld, ligt de nieuwe brug, de Ponte Gilão, als een elegant streepje tussen beide rivieroevers. Hij is ’s avonds op bijzondere wijze verlicht, zoals te zien is op onderstaand filmpje.

Zoals je op deze foto kunt zien, delen voetgangers en fietsers samen een strook. Dit is in mijn gemeente vaker zo. Nederlandse bezoekers reageren soms geïrriteerd omdat ze denken dat je op de stoep fietst. Maar het is de bedoeling dat je rekening met elkaar houdt, dus niet keihard fietsen en niet breeduit lopen.

Andere bruggen in de gemeente

De Gilão stroomt door het centrum, maar er is nog een tweede rivier in de gemeente, de Ribeira do Almargem. Ook hieroverheen ligt een spoorbrug en een brug van de EN125, maar ook een houten fiets- en voetgangersbrug, onderdeel van de Ecovia do Algarve.
Deze brug begon krom te trekken. In het begin is dat nog wel grappig als je eroverheen fietst, het voelt alsof je dronken bent. Maar algauw durfde ik niet meer te fietsen. Ik wandelde over de brug met de fiets aan de hand, me vasthoudend aan de brugleuning. Toen de brug werd afgesloten zag ik regelmatig mensen over de afzetting klimmen en er toch overheen gaan, doodeng! Uiteindelijk zakte de brug in elkaar.
In 2020 werd deze Ponte Almargem vervangen door een nieuwe houten brug voor voetgangers en fietsers.

Een brug naar het strand

De stranden van Tavira liggen op twee eilanden, het eiland van Tavira en het eiland van Cabanas. Om er te komen moet je met een boot. Op één plek, bij Praia do Barril, kun je lopend naar het Ilha de Tavira. Jarenlang lag er een pontonbrug, maar die werd in 2017 vervangen door een prachtige voetgangersbrug die het kanaal van Tavira overspant.

Ja, dat willen de inwoners van Cabanas ook wel, een brug naar hun strand op het Ilha de Cabanas. Ze hoeven dan niet ’s zomers met alle toeristen in de rij te staan voor de boot. Ze kunnen dan gedurende het hele jaar naar het strand, ook als de boten niet of weinig varen. En, niet onbelangrijk, ze hoeven dan niet voor elk strandbezoek te betalen voor de boot. Dit bord roept op een petitie te ondertekenen. Ik voel de volgende polemiek alweer aankomen.