Corona – Verslag van een Nederlandse Portugees (4)

Vierde deel van mijn verslag van het coronajaar 2020. Een bijzonder jaar waarin heel veel verandert. Daarom schrijf ik gedurende 2020 uit de losse pols op wat me opvalt, een freewheelende geschiedschrijving zodat ik het later nog eens terug kan lezen. Wie het interessant vindt, mag meelezen. Het eerste deel in deze serie: coronaverslag maart-mei, het tweede deel: coronaverslag juni-juli, het derde deel: coronaverslag augustus-oktober.

(november – december 2020)

Geen lockdown in Portugal

Dat zegt president Marcelo Rebelo de Sousa op 5 november in een tv-interview. Wel zal de noodtoestand (“estado de emergência”) worden uitgeroepen. Dat heeft tot doel om gemakkelijk bepaalde maatregelen te kunnen nemen. Daarbij moeten we denken aan het gebruik van de privéziekenhuizen voor staatsdoeleinden, of aan het langer verbieden buiten je gemeente te gaan. Maar een nieuwe lockdown komt er dus niet, volgens Marcelo zijn we nu veel beter voorbereid op corona en kunnen het volk en de economie dat ook niet aan. Marcelo spreekt letterlijk over een “zeer beperkte noodtoestand”.

Zé Povinho

Ik ben geen gemiddelde Portugees maar ik ken er wel een paar. In Nederland hebben ze Jan Modaal, in Duitsland Otto Normalverbraucher, in Amerika Joe Sixpack. In Portugal noemen we ‘m Zé Povinho. Vanmorgen sprak ik er eentje en ik vroeg hem of hij nu door corona daadwerkelijk minder geld uitgeeft. Absoluut, was het antwoord. Minder in de horeca vooral, maar ook minder aan kleding, minder aan uitstapjes, minder aan transport (als een gevolg van al dat andere). Het moet ook wel want er komt minder geld binnen. “En weet je”, zegt Zé, “ik spaar ook wat meer! Van dat compensatiegeld van de regering zet ik wat opzij, want je weet maar niet hoe het de komende maanden gaat zijn.” Jan, Otto, Joe en Zé zijn goed te begrijpen. Maar zo creëren ze wel het effect van de kijkfile. Eén automobilist remt af van 120 naar 80 en een kilometer achter hem staat ineens iedereen stil.

Postkantoor

De Portugese posterijen CTT zijn een jaar of wat geleden geprivatiseerd en daarmee kwam een einde aan ons ruime en vrolijke postkantoor met verlichte verkoopvitrines en twee loketten. Wat in ons dorp rest is een postagentschap in een antiekwinkeltje. Zo’n winkeltje heet in het Portugees een loja de velharias, letterlijk een winkel met ouwe dingen. Dat winkeltje staat zo vol met zooi dat zelfs miss Universe er haar kont niet kan keren.

Het postagentschap bracht flink wat loop in de winkel en ook geld in het laatje neem ik aan. Maar sinds de uitbraak van corona is een winkel zonder kontkeerruimte een probleem. Nu is de toegangsdeur omgetoverd tot een loket aan de straat en worden daar de klanten geholpen. Dat zijn inmiddels voor 98% postgevallen. Maar dat geeft niet, de velharias zijn straks na de introductie van het vaccin verhoudingsgewijs nauwelijks ouder geworden.

Straatnaam

Nog steeds zijn er veel straten in de Portugese buitengebieden die geen naam hebben. Dat is natuurlijk niet handig in een jaar waarin veel van je inkopen aan huis bezorgd worden. Ik laat daarom het leeuwendeel van mijn onlineaankopen bezorgen bij het makelaarskantoor van mijn vrouw in Albufeira. Daar is namelijk altijd iemand aanwezig om een pakket in ontvangst te nemen. Bij Musikhaus Thomann uit Duitsland zullen ze wel denken dat d’Alma Portuguesa een concertzaal is. Maar er komt verandering in! De gemeente Albufeira is begonnen met alle straten een naam te geven. Zo heeft de pandemie ook voordelen!

Avondklok

Je kunt het ook straatverbod noemen, maar avondklok klinkt wat vriendelijker. Op 9 november krijgen 121 van de ruim 300 Portugese gemeenten ermee te maken. Het coronasucces loopt daar de spuigaten uit en dus mogen de inwoners niet meer naar buiten tussen elf uur ’s avonds en vijf uur in de ochtend. Erger nog: in het weekend komt er een middagklok bij en geldt het straatverbod van 13.00 tot 05.00 uur. Nu is er wel een ritsje uitzonderingen maar plezierwinkelen of een lange strandwandeling mag dus niet. Ik woon gelukkig in een van de andere 200 gemeenten dus ik heb er geen last van, net zoals vrijwel de gehele rest van de Algarve. Voorzien is dat dit twee weken duurt maar dat zal wel worden uitgebreid. Plan en hoop is dat we nog enigszins kerst kunnen vieren.

Binnengrens

De Portugese landsgrenzen behoren tot de oudste van de wereld. Ze werden in 1297 vastgesteld en zijn daarna nauwelijks nog gewijzigd. Maar Portugal heeft ook nog een binnengrens. Dat is grofweg de rivier de Taag. Boven die grens liggen groot-Porto met zijn bedrijvigheid en groot-Lissabon met zijn drukdoenerij. Beneden die grens wonen veel minder mensen en heerst rust. Als je vanaf Lissabon naar het zuiden rijdt en je ziet alleen nog maar koeien en ooievaars, dan weet je dat je in de Alentejo bent. Alentejo betekent “aan de andere kant van de Taag”. Neem daar een binnenweg en je kunt kwartieren rijden zonder een kip tegen te komen. Dan is het nog een flinke 200 kilometer doorrijden tot aan de warme Algarve. Dat heeft de naam druk te zijn maar uiteindelijk wonen er maar een kleine half miljoen mensen op vijfduizend vierkante kilometer. De Algarve is zeg maar de helft groter dan Zuid-Holland maar heeft nog geen 20% van de inwoners.

Deze “Taag-grens” tekent zich in de coronatijd vrij scherp af. Iedere twee weken wordt een actualisatie gemaakt van de besmettingsgraad per gemeente. In het noorden zijn er gemeenten met een besmettingsgraad die tien keer hoger ligt dan in ons Albufeira. Bijzonder hoe zo’n oud land nog zo verschillend kan zijn …

Restaurantcultuur

De besmettingscijfers willen maar niet omlaag en ik weet hoe dat komt. De restaurantcultuur. We werken zoveel mogelijk thuis, we houden 2 meter afstand van alles en iedereen, we hebben op straat maskertjes op, we rijden niet samen in de auto en we ontmoeten anderen zoveel mogelijk in de open lucht. Maar zodra er gegeten gaat worden, is alles anders. Dan mogen we schouder aan schouder zitten met mensen uit heel andere huishoudens. We ademen zonder gezichtsbescherming over voedsel en drank van de overbuurman en -vrouw die meestal binnen een meter afstand zitten. En dat allemaal vaak nog binnensdeurs ook.

Van maart-mei waren restaurants 8 weken dicht en dat heeft een gat in de Portugese ziel geslagen. En in het staatsbudget, want de horeca is een enorme sector. Wel eens een Portugees met een broodtrommeltje gezien? Nee dus. Daarom durft de regering niet meer in te grijpen.

22 miljoen vaccindoses

Eind november zijn er maar liefst drie vaccins die een werkingsgraad van meer dan 90% halen en uitgerold kunnen worden binnen een week of 4/5. Portugal heeft 22 miljoen doses coronavaccin gekocht, bij Pfizer en Moderna. Dat is dus ruim voldoende voor de gehele bevolking (10,3 miljoen, en uitgaande van 2 doses per persoon). De vaccinatie is gratis en begint uiterlijk in januari 2021. Ik blijk pas in fase drie aan de beurt te zijn. Eerst komen alle risicogroepen en iedereen die in de gezondheidszorg en aanverwante dienstverlenende beroepen werkt. En terecht natuurlijk. Licht aan het einde van de tunnel!

Zwarte vrijdag

Bij gebrek aan Sinterklaas hebben de Portugese winkels “Black Friday” omarmd. In het Engels inderdaad, dus niet “Sexta-feira Negra”. In Amerika staat dit begrip voor de drukste verkoopdag van het jaar, de vrijdag na de Thanksgiving-feestdag. Op die dag worden exorbitante kortingen gegeven en staan klanten in horden voor de winkeldeuren te wachten om maar als eersten beslag te kunnen leggen op de koopjes.

Black Friday is dit jaar op vrijdag 27 november. In Portugal wordt alleen de naam gebruikt, als een excuus om nog maar eens flink af te prijzen. Voor het overige lijkt het weinig op het origineel. De eerste Black Friday-aanbiedingen zijn begin november al gesignaleerd en het zal nog wel doorlopen tot in december. Dan worden de koopjes omgekat tot kerstaanbiedingen en zo halen we 2021 met voortdurend lage en nog lagere prijzen. Maar ik begrijp het, je kunt dit jaar alleen maar medelijden hebben met de middenstand.

Nanochips

Ik heb een kennis die echt gelooft dat corona een uitvinding is van Bill Gates is (een van de rijkste mensen ter wereld). Het einddoel zou zijn om middels vaccinatie wereldcontrole te verwerven. Ik schrik ervan, ik had van die theorie gehoord maar dat die zo dichtbij wortel zou schieten, zag ik niet aankomen. Ik vond “the Matrix” een geweldige film overigens. Maar het verhaal daarvan zit veel beter in elkaar dan deze hype.

De grap is dat deze kennis haar mening vooral ventileert via sociale media. Daarvan staat vast dat ze de hele dag bezig zijn met het in kaart brengen van onze gedragingen en voorkeuren, om daar munt uit te slaan. En daar draaien ze niet eens omheen, je gaat er mee akkoord als je je aanmeldt. Hoe leg je aan een goede kennis uit dat ze zich belachelijk maakt met het rondvertellen van dit soort onzin? Het meiske heeft het al zo moeilijk met de Brexit. Ik geef eerlijk toe dat ik niet had verwacht dat dat raadgevend referendum erdoor zou worden gedrukt. Evenmin als ik kon geloven dat Trump in 2016 de Amerikaanse verkiezingen won. Ik lijk een probleem te hebben met het inschatten van de wereld. Zou ik dan toch straks nanochips in mijn lichaam gespoten krijgen?

Vaccineren zonder prikken!

Een coronavaccinatie waarvoor niet in je lichaam hoeft te worden geprikt? Het lijkt te mooi om waar te zijn maar als je het internet even afgoogeld dan kom je er voldoende over tegen om het serieus te nemen. En het wordt nog wel in Portugal ontwikkeld. Waarom horen we er dan zo weinig over? Waarschijnlijk omdat groten als Pfizer en Moderna veel sneller zijn. Die gaan eind 2020 al vaccins uitleveren, terwijl het het Portugese Immunethep op zijn vroegst eind 2021 klaar is.

Mosterd na de maaltijd kun je zeggen maar dit vaccin heeft een bijzonderheid: je inhaleert het. Biotechbedrijf Immunethep is in 2014 opgezet vanuit de Universiteit van Porto en is gespecialiseerd in immunologie. In 2017 kreeg het al een toelage van de Bill&Melinda Gates foundation om het onderzoek naar orale vaccinatie te ondersteunen. Vaccineren via een pil of middels inhalatie. Inmiddels is het duidelijk dat tientallen procenten van de wereldbevolking twijfelen aan vaccinatie tegen corona. Als dat prikgebonden twijfels zijn, dan heeft Immunethep een oplossing.

Kerstmis 2020

Voor het eerst in decennia slaap ik met kerst in mijn eigen bed. Mijn schoonouders wonen aan de andere kant van Portugal en mijn ouders woonden aan de andere kant van Europa, dus kerstmis is onvermijdelijk een logeerpartij. In het coronajaar blijven we thuis, al verbieden de regeringsregels onze traditionele kerst niet. We denken eerlijk gezegd dat de regels te zwak zijn. De socialistische regering wil niet alle pret verzieken en strijkt met twee handen over het hart. Soms mis ik Calvijn. Om te compenseren mogen we met oud&nieuw bijna helemaal niks. Het traditionele gemeentevuurwerk in Albufeira is niet afgelast dus dat gaan we vanaf ons terras bekijken. De openbare weg mogen we op dat tijdstip niet op en dat is maar goed ook …

Portugese vaccinatie start op zondag 27 december

Vaccinatie tegen corona begint in Portugal op 27 december, net zoals in de meeste andere EU-landen. In de eerste fase worden alle zorgmedewerkers in ruime zin des woords (inclusief politie etc.) en de grootste risicogroepen ingeënt. Er zijn 79.950 vaccindoses nog in 2020 beschikbaar, in januari 2021 komen daar 320.000 doses bij, in de eerste week van februari 420.000 en in de eerste week van maart 490.000. Met die leveringen kan de gehele eerste fase (950.000 personen) de eerste vaccinatie krijgen (de tweede prik moet tussen de 21-28 dagen daarna). Er zijn al 22,8 miljoen doses besteld, de regering wil dat nog uitbreiden en hoopt zo tegen de zomer van 2021 groepsimmuniteit te bereiken.

Vaccinatie vindt plaats in de Centros de Saúde, bewoners van verzorgingshuizen worden thuis gevaccineerd door mobiele vaccinatieteams. Het vaccinatieplan beslaat “de gehele bevolking die resident is in Portugal”. Wie niet is ingeschreven bij het Centro de Saúde moet dat dus alsnog doen (als je resident bent). Er is een online simulator waar je kunt uitzoeken in welke fase je aan de beurt bent.

En nu?

Ik begon deze serie met de woorden “verslag van het coronajaar 2020. Een bijzonder jaar waarin heel veel verandert”. En herhaalde die woorden in dit artikel voor de vierde keer. Ik had hoop dat in 2021 alles weer normaal zou zijn. Maar we nemen corona en zijn effecten gewoon mee het nieuwe jaar in. Vaccinatie is begonnen en komt snel op stoom, maar er is ook een mutatie van het virus aangetroffen die besmettelijker is. En zelfs als we medio of eind 2021 het virus onder controle hebben, dan zal normaal niet het normaal van vroeger zijn. Ik wens iedereen een gezond 2021 toe!

Noot: deze teksten zijn gaandeweg gedurende een periode geschreven en zijn daarna niet noodzakelijkerwijs up-to-date gehouden. Zo bewaak ik de tijdgeest. Voor actuele informatie over de stand van zaken moet je dus niet in dit artikel zijn.