Van Queima das Fitas en Conversaçao

De eeuwenoude universiteit van Coimbra verzorgt cursussen ‘Português para Estrangeiros’. Ik woon en werk in de Beiras en greep deze kans om de taal beter onder de knie te krijgen met beide handen aan. Het werd een bijzondere ervaring.

Cursus Portugees voor buitenlanders in Coimbra

Ik woon in Alvoco das Várzeas, op de grens van de Serra da Estrela en de Serra do Açor. Bijna vier jaar geleden namen mijn man en ik een huis en een recreatief bedrijf over. Dat is hard werken, vooral fysiek. De Portugese lesjes die we in het dorp hadden, waren een welkome afwisseling. Maar na het schoonmaken van de appartementen, het uitsorteren van de was en het maaien van het gras, fantaseerde ik als Neerlandica steeds vaker over een meer intellectuele uitdaging.

Houten schoolbanken

De cursus ‘Português para Estrangeiros’ kwam als geroepen. Coimbra ligt op één uur rijden van ons vandaan en studeren aan de oudste universiteit van Europa? Dat leek me wel wat. De lessen waren verspreid over verschillende dagen, hoorde ik. En omdat het programma ook voorzag in culturele uitstapjes zou het huren van een kamer in de stad het meest comfortabel zijn. Via via vond ik er één in Celas, om de hoek van het Academisch ziekenhuis en op twintig minuten loopafstand van de universiteit. Mijn medekamerbewoonster was een jonge studente farmacie die nog weinig Engels sprak. Ideaal, want zo moest ik ook in mijn vrije tijd Portugees praten en begrijpen.

Pittige mix

Na een mondelinge en schriftelijke test belandde ik in groep Elementar C. Dat betekende twintig uur per week grammatica, uitspraak en conversatie. Daarbovenop kwam het huiswerk en de omgang met medestudenten uit onder andere het Verre Oosten en Oost-Europa, voor wie Portugees de enige gemeenschappelijke taal was. Het waren de ingrediënten van een pittige taal- en cultuurmix waaraan ik mij van oktober 2008 tot mei 2009 laafde. De studenten, sommigen piepjong en anderen, zoals ik, wat ouder, zaten lekker ouderwets achter elkaar op de harde houten schoolbanken, dik aangekleed omdat verwarming ontbrak of omdat de ramen wijd open stonden vanwege de ‘slechte lucht’. We aten tussen de middag bacalhão in één van de goedkope cantinas van de universiteit en wachtten geduldig op de komst van de professora, die steevast te laat begon en te vroeg ophield. Het was afzien, maar wie had ooit gedacht dat ik nog eens een gedicht van Fernando Pessoa zou declameren voor een volle klas?

Als God het wil

De universiteit stamt weliswaar uit 1308 maar het monumentale, nationalistische gebouw op de campus van ‘Alta’ waarin de letterenfaculteit huist, is uit Salazars tijd. Ook de inrichting van de klaslokalen getuigt van de wens om controle te houden en de hiërarchische verhoudingen te consolideren. De docenten stonden soms letterlijk op een verhoging en reageerden manhaftig op de vele onbevangen vragen die we ze stelden. Het was geweldig om weer zo intensief met taal bezig te zijn. In de pauzes oefenden we zinnen die openden met “Oxalá…” (Als God het wil…), waarna de moeilijke conjuntivo – aanvoegende wijs – volgt. Dat leverde vaak hilarische taferelen op als we het onderling niet eens werden over de juiste vervoeging. In de les kon je maar beter niet met voorbeelden van de goddelijke onwil tot handelen in Portugal aankomen. De vaderlandsliefde van onze docenten was namelijk grenzeloos.

Bolo Rei

Toen de Kerst naderde, werden we bij herhaling met groot enthousiasme gewezen op de gastronomische geneugten van de Portugese keuken, met als hoogtepunt de – naar mijn smaak gortdroge – Bolo Rei. In een academische setting verwacht je enige zelfreflectie, zo niet in Coimbra. Een Bulgaarse medestudente sprak over de traditie in háár land om op 1 maart bij het begin van de lente rood-witte armbandjes te dragen die geluk zouden brengen. Toen onze overduidelijk katholieke docente met enig dedain op dit ‘bijgeloof’ reageerde, waren we verontwaardigd: zo wisten we er in dit land nog wel een paar!

Monologação

Hoewel de kwaliteit van de lessen overwegend goed was, moest je wel alert blijven. In het eerste semester kregen we Conversação van een Braziliaanse professora. Dat is alsof je Nederlands leert praten van een Vlaming. In de lessen Laboratório, waar we met cassettebandjes en koptelefoons de uitspraak oefenden, leverde dat regelmatig gefronste wenkbrauwen op. Nu houd ik zelf wel van dat zangerige. Jammer was alleen, dat de Carioca uit Rio de Janeiro óns nauwelijks aan het woord liet. In een klachtenbrief noemden we haar lessen dan ook gekscherend ‘Monologação’. Tot onze grote verrassing – zelden leidt klagen hier immers tot actie – kregen we in het tweede semester een goede vervangster.

Flikflooien

Al met al was het een ervaring om nooit te vergeten. Slenterend door de stad stuitten we vaak op groepjes studenten die fadoliederen zongen bij de Sé Nova; tijdens de Queima das Fitas, de symbolische lintjesverbranding, genoten we van de optochten en als ik niet in Coimbra had gestudeerd, had ik nooit geweten van het geflikflooi onder al die legendarische zwarte capes! Ik maakte vrienden voor het leven, met wie het fantastisch skypen is. Mijn man en ik blijven hier nog wel een tijdje. En als het even kan, keer ik spoorslags terug naar Coimbra voor het vervolg!

Link

Universiteit Coimbra, cursus Portugees voor buitenlanders