Portugal: het land van de Lusitaniërs

Weet jij wat ‘lusitanistas’ zijn? Wat ‘lusófono’ betekent? En wat wil het voorvoegsel ‘luso’ zeggen? Het zijn begrippen die je in Portugal, het land van de Lusitaniërs, overal tegenkomt. Waar stammen al deze woorden van af?

Hoe kan het anders dan van de oude Romeinen. Toen zij vanaf ongeveer 200 voor Chr. begonnen met de ‘bevrijding’ van het Iberische schiereiland, beter gezegd ‘de verovering van’, noemden zij de volksstammen die zij in het huidige Portugal aantroffen lusitanii, in tegenstelling tot de op het overig deel van het schiereiland wonende hispanii.

Er leefden toen diverse volksstammen naast elkaar, allemaal afstammend van de Kelten. Die waren vanaf 700 voor Chr. hun rijk gaan uitbreiden, ook naar het zuiden toe. In de Algarve woonden toen de Turdetanier of Cyneten. In Loulé staat in het museum een grafzuil die met deze Turdetanier in verband wordt gebracht.

De Lusitanii woonden in het noorden. Zij waren (toen al) een tegenstribbelend volk. Hun aanvoerder Viriatus, de Portugese tegenhanger van de Gallische Vercingetorix, bood de Romeinen verbitterde tegenstand, waarvoor de huidige Portugezen hem nu eren met de triomfboog aan het einde van de Rua Augusta in de Baixa van Lissabon. Later, in 72 voor Chr., probeerde Sertorius opnieuw de Romeinen te verdrijven, maar ook hem lukte het niet.

Os lusitanos, de lusitaniërs, is nu een liefdevolle of ironische benaming voor Portugals bewoners en deze behelst de meest verschillende zaken, van het bekende paardenras tot volksdansgroepen.

De lusitanistas houden zich bezig met de Portugese taal en cultuur.

Lusofiel is hij/zij die de Portugezen graag mag, lusofoob iemand iemand die ze niet kan uitstaan.

Lusofonia is het Portugese taalgebied. Negen Portugeessprekende landen (Portugal, Brazilië, Angola, Mozambique, Cabo Verde, Sao Tomé en Principe, Guinee-Bissau, Equatoriaal-Guinea en Oost Timor) hebben zich samengevoegd binnen de Comunidade dos Países de Língua Portuguesa en vormen met hun 220 miljoen inwoners de op vijf na grootste taalgemeenschap.

En verder heeft Portugals nationale dichter Luís de Camões zijn epos, waarin hij de ontdekkingsreizen van Vasco da Gama prijst, Os Lusíadas genoemd.

Luso

Wat heeft luso met het Engelse loser te maken? Helemaal niets. Het is een slechte grap van sommigen die Portugal zien als een land met een losermentaliteit. Meestal brengen deze mensen dit in verband met de al zo vaak geciteerde saudade, die haar mooiste uitdrukking vindt in de fado triste.

Maar zo snel geven de Portugezen nou ook weer niet op. Ze zijn, ondanks het hun toegedichte saudade-gevoel geen volk van treurnis. Fransen spreken zelfs over Portugezen als zijnde altijd vrolijk. En successen op veel terreinen, zoals die van sport, cultuur, technologie en handel hebben het Portugal van na de revolutie tot een land gemaakt dat zijn partij meeblaast in het Europese concert. Lees: Songfestival!

In plaats van lusitano gebruikt men liever het bondige en daardoor goed klinkende woord luso, Door zijn kortheid is het bijzonder passend in samenstellingen. Bijvoorbeeld os luso-descedentes, dat zijn immigranten van Portugese afkomst, as relações luso-brasileiras, de Portugees-Brazilaanse betrekkingen of de Associação Luso-Hanseática.

Bron: de serie ‘essa nossa ditosa língua’ geschreven door Peter Koj in het blad Portugal-Post. Vertaling en bewerking: Han Overkamp.