Luistertaal

Als meerdere nationaliteiten bij elkaar komen, gaat men automatisch over op Engels. Waarom eigenlijk? Luistertaal is een laagdrempelige manier om meertalige communicatie mogelijk te maken. Iedereen blijft zijn eigen taal spreken met het voordeel dat jij je beter kunt uitdrukken en je staat er versteld van hoeveel woorden je (her)kent en begrijpt. Uiteraard werkt deze vorm van communicatie het best bij mensen die “talig” zijn.

Hier in Portugal, ja, geef het maar toe, hebben we vaak te maken met luistertaal in de praktijk. In 2017 schreef Ellen Lanser het volgende:

Taalverwarring. Ik lees een grappig stukje in de Volkskrant Magazine die iemand heeft achtergelaten. Herkenbaar ook. Een man klaagt over zijn vrouw. Een paar jaar geleden gingen ze samenwonen en kwam ze met een grote bus met allemaal – in zijn ogen – rommel aan en trok bij hem in. Sindsdien kan hij zich niet meer roeren, ligt alles vol met – in zijn ogen – troep en valt er met haar niet te praten. Wat moet hij doen, lieve lezers?

Herkenning!

Ik heb ook zo’n spullenmagneet. Ik heb inmiddels een dorp vol. Gelukkig niet alleen maar rommel. Ik moet hier dus ook erg om lachen. “Een hoarder!” roep ik vrolijk, terwijl Tessa de vrijwilligster net binnenkomt. “Huh? Een hordeur?” vraagt ze verward en amper wakker.

“Nee, sjoet maar, ga maar lekker een bakkie doen”, zeg ik op kleutertoon tegen haar. Het heeft geen zin om dat te gaan uitleggen. Al die talen door elkaar… zo nu en dan is het verwarrend, soms vermoeiend (omdat je dan weer moet gaan uitleggen) en soms hilarisch.

Portugees

We have it Portuguese good under the knee. De zoons zijn inmiddels volwassen, maar hier opgegroeid. Wij spreken van nature Nederlands, maar er kwamen vanaf het begin al veel buitenlandse vrijwilligers. Daar spreken we Engels mee. En op school is het uiteraard Portugees.

Na een aantal jaren spraken wij drieën onderling dan ook vloeiend Porthollenglish, want het is veel te vermoeiend om steeds alles te vertalen. Wij begrepen mekaar toch wel. In welke taal het woord dan ook bovenkwam, altijd goed. Ik kon dus heel makkelijk dingen zeggen als: “Hol effen upstairs, daar ligt de kleine gûgûgû* nog, o Pedro precisa-o.”

In het Nederlands voorlezen

Dat is not fromselfspeaking. De jongste had hier lezen en schrijven geleerd en toen hij voor het eerst een Nederlands stukje ging voorlezen, begreep niemand er een jota van. Wist hij veel.

Hij las allemaal heel rare dingen: voo-w-èt en hu-w-is. Moo-w-èder, dit is niet lè-j-uk! Stomme taal! Hij vond het ook helemaal niet lè-j-uk dat wij heel hard moo-w-èsten lachen!

Merkwaardig Nederlands

Ze begonnen allebei een beetje merkwaardig Nederlands te spreken.

• “De professor heeft mijn test geavalieerd! Ik was de beste van de turma!”
• “Mijn colegas gaan naar de cinema – ben ik ook geautoriseerd?”
• “Katten kunnen dat niet hebben. Katten zijn geadopteerd voor a hot climate.”
• “Nee, het zijn al wat oudere mensen. Ze zijn gereformeerd.”
• “Ik heb dat zo gemanipuleerd, andaca.”

Een mengelmoes in de smeltkroes

Vaak zaten daar mensen bij, die dit wonderlijke ratjetoe niet konden volgen. “Hebben ze een nu al een professor?” vroegen ze dan, “en wie zijn dan hun collega’s?” Met een blik in hun ogen van: wat is dit voor een snobby toestand? Zeker als ik net een beetje had zitten opsnijden dat de oudste 3 jaar in 1 had ingehaald en dat de jongste al vloeiend Portugees las. Yeahyeah, make that the cat wise, snotnose.

Aan de andere kant kon ik hen soms makkelijk terechtwijzen, ook als er publiek bij was, want die mensen begrepen toch niet als ik tegen de oudste zei: “Hee! Je hebt nu wel heel veel blikjes, ja!” Letterlijk uit het Portugees vertaald (“Tens muita lata!”) betekent dat: je hebt wel veel kapsones, jong.

Of ik waarschuwde de jongste: “Kijk uit, want het water staat tot aan mijn baard.” En dat zegt zoveel als: ik heb het heel druk (“água pela barba”), met als ondertoon: wegwezen, laat me met rust.

“Ga de apen maar kammen.” (“vai pentear macacos”). Of, dat was ook een favoriete: “Why don’t you take a long walk on a short pier.”

Het is wel wat gestabiliseerd. Het blijft soms wel een beetje een rommeltje, maar dat is nog steeds wel makkelijk. Met collega’s (echte collega’s) is het nog steeds heel prettig communiceren. Die snappen prima dat er een vrijwilliger langskomt die gereformeerd is. Dan denken ze niet, dat we moeten gaan bidden voor het eten. Dan weten ze gewoon: een reformado, gepensioneerde.

* Sommige namen van gereedschappen zijn nooit vertaald, want nooit geweten. In geen enkele taal. Wij hebben dus de kleine en de grote gûgûgû (daar kun je gaten mee maken en muren mee weghakken), de plingplong en in de keuken de holespoon en de derrubada oftewel de omfloeper. Daar kun je turn-around-bitches mee maken.

Dit is deel 20 van een “Trip down Memory Lane”, waarin Ellen Lanser herinneringen ophaalt aan de emigratie naar Portugal en de eerste ervaringen met de nieuwe cultuur. De vorige episodes kun je hier lezen: Alle berichten van Ellen Lanser.