Vrije tijd

Iedereen heeft het druk. Vraag je hoe het gaat? Drukdruk. Dat schijnt te moeten. Als je het niet druk hebt ben je een sukkel.

Is dit een nieuw fenomeen? Ik herinner me dat Toon Hermans een lied zong over moeheid: ‘pa is moe, moe is moe..’ enfin, iedereen was moe. ‘We leven in het tijdperk van vrouw Holle ‘ – concludeerde hij. Toon zou opkijken als hij het hedendaagse mobiele telefoonleven zag.

We hebben het druk, ja, vooral met de vrijetijdsbesteding. Vrije tijd: ooit is er voor gestreden en nu hebben we de vrijetijdsindustrie. Pretparken, recreatieve supermarkten, coffeeshops. En gelukkig ook sociale media, waar iedereen z’n ei kwijt kan. Rotte eieren ook. Je kunt je vrijetijdsbesteding lekker met iedereen delen en je maakt honderden vrienden. Vertel de wereld wat je leuk vindt.

Alles te zien, alles te koop. Grenzen worden overschreden, in alle betekenissen van het begrip.

Het moet heftiger, sneller en harder.

Omdat vrije tijd besteed moet worden, hebben we het drukker dan ooit. Begint al op de kleuterschool. Vrijetijdsprogramma’s, waarin ouders worden meegesleurd. Gepensioneerden gaan niet rustig dood achter de geraniums, zoals vroeger, maar gaan op reis. Ver weg. Overwinteren. De vliegtuigen zitten vol, ook in de winter. Ja, ze komen naar Portugal, waar hun Portugese leeftijdsgenoten nog niet zo vrijetijdsbewust zijn. Je moet er tenslotte ook tijd voor hebben. En als ze oud genoeg zijn om tijd te hebben, gaan ze niet verder op reis dan een plastic stoel op een mooie plek in de schaduw, op een terras eventueel. Zo kwam een statige oude heer, schuifelend, met stok (weinig luxe rolmobielen in Portugal), het terras op en zette zich krakend in een stoel naast ons. Hij bestelde water. Deed er lang mee en bekeek de factuur langdurig alvorens de munten uit te tellen op het tafeltje. Zijn flesje was alweer duurder geworden. Hij protesteerde niet. Ouderen protesteren sowieso nooit, dat hebben ze afgeleerd onder Salazar.

Voor Nederlanders lijkt Portugal een saai land. Je kunt er ’s nachts gewoon veilig over straat. En hoewel de boeren het slecht hebben, gooien ze geen mest op de snelweg.

Het lijkt wel of Portugezen meer tijd hebben, voor zichzelf en voor elkaar. Bovendien worstelen ze niet met grensoverschrijdend gedrag. Ze knuffelen en zoenen graag. Als ik in ons favoriete restaurantje kom, wordt ik drie keer omhelsd en als ik weg ga nog drie keer. In de winkel (en het postkantoor!) moet je vaak wachten, niet omdat het druk is, maar omdat de voorgaande klant alle tijd neemt voor een praatje (hier een geliefde vorm van vrijetijdsbesteding). Heb je bijvoorbeeld een bijzonder schroefje nodig, dan is de man van de ‘drogaria’ (uitgebreide ijzerwarenwinkel waar je ook prima wijn kunt kopen) een kwartiertje bereid om alle bakjes en doosjes om te keren in de stoffigste hoekjes van het magazijn. Kosten schroefje 20 cent. Tijd is hier nog niet zo machtig gekoppeld aan geld. Ofschoon iedereen wel graag klaagt over geld dat in de zakken van de overheid verdwijnt.

En dan heb je natuurlijk ook de heilige vrije tijd, afgezien van de kerkgang. Kom niet aan de lunchtijd. Bij de eenvoudige restaurants langs provinciale wegen staan rond één uur de auto’s rijendik geparkeerd, veel bestel- en vrachtwagentjes, weinig dure hybrides. De lunch is het toppunt van vrije tijd. Kosten rond acht euro, inclusief de wijn, die eigenlijk niet mag, want er is zero tolerance. Na de lunch zie je op de rotondes veel controlerende politie.

In de paleisachtige shopping malls zitten honderden mensen ’s middags te lunchen. Elke zichzelf respecterende fastfoodketen is aanwezig, plus tientallen lokale uitgifte-restaurantjes, zoals een soepzaak of een gezondheidskeuken of een fruitdrankjes specialist. Noem maar een land en de keuken is aanwezig. Doordeweeks is het druk, ’s zondags is er geen stoel meer te krijgen. De hele familie gaat lunchen op zondag, vaak de hele middag. En neem gerust je baby mee, want tussen de restaurants is een podium voor gratis baby care.

Elke plaats heeft tenminste één shopping mall, met palmen en tuintjes en watervallen. En natuurlijk koffietentjes, want de Portugees kan niet zonder koffie, verkrijgbaar in twaalf variaties. Je kunt er natuurlijk ook shoppen. Er is altijd uitverkoop en de bekende merken zijn goedkoper dan elders in Europa. Op de prijskaart van bijvoorbeeld Zara staan de prijzen per land vermeld, weliswaar achter een sticker, maar die kun je er afpulken. De prijsverschillen zijn vaak onverwacht groot.

In de shopping malls werken veel jonge mensen. Hun minimumloon is, na verhogingen door de onlangs weggestemde regering geleid door de Partido Socialista – nu 820 euro bruto per maand (Nederland 2.076 euro bruto bij een 36-urige werkweek). Voor dat geld spreken de meesten nog Engels ook. Vrije tijd? In Portugal moet je minstens twee banen hebben om te (over)leven.

Als je vraagt hoe het gaat… Busy busy… Ocupado ocupado…