A History of Water (boekbespreking)

Het indrukwekkende boek A History of Water van Edward Wilson-Lee geeft een verrassend beeld van de begintijd van de Portugese globalisering van de 16^de eeuw, een periode dat Portugal de centrale schakel vormde tussen Europa en de rest van de wereld. Portugese kooplieden en missionarissen waren de eersten die koningen, sjeiks en keizers uit het Midden-Oosten, India en China ontmoetten. Het boek beschrijft deze fascinerende periode aan de hand van twee contrasterende persoonlijkheden: Luís de Camões en Damião de Góis.

Door gastcolumnist Hans Luyckx

Luís de Camões is een vrouwenversierder, zuiplap, straatvechter, soldaat en dichter. Om kwade echtgenoten, schuldenaren en magistraten te ontlopen is hij voortdurend op de vlucht en dat brengt hem van Portugal naar India, China en Cambodja. Na een schipbreuk in de Mekongdelta keert hij terug naar Portugal waarna zijn wereldberoemde epos De Lusiaden schrijft en publiceert.

De Lusiaden beschrijft de tocht van Vasco da Gama via Kaap de Goede Hoop naar het Verre Oosten. Het is het equivalent van het Griekse heldenepos van ‘Jason en de Argonauten’. Met dit gedicht wordt De Camões nog tijdens zijn leven een beroemdheid. Hij is weliswaar begraven naast Vasco de Gama, maar sterft platzak in het armenhuis. Vierhonderd jaar later is De Camões de grote held van romantici zoals Wordsworth, Melville en Edgar Allan Poe. Volgens Alexander von Humboldt is De Lusiaden het meest volmaakte epos wat ooit is geschreven.

De andere hoofdrolspeler in A History of Water is Damião de Góis ( in Nederland en Vlaanderen ook bekend onder de naam Damiaan van der Goes). Hij is een nieuwsgierige, slimme ambtenaar en overtuigd humanist. Als jonge jongen arriveert De Góis als page aan het Hof van Emanuel de Eerste. Later bekleedt hij diplomatieke functies aan het hof van Johan de Derde. Als Portugees ambassadeur mag hij door heel Europa reizen. Hij woont lang in Brussel en trouwt daar met een Nederlandse.

De nieuwsgierige De Góis schrijft over de meest uiteenlopende onderwerpen, zoals over de Ethiopische kerk en over de Sami van Noord-Finland, vanuit de basishouding dat als je jezelf wil leren kennen je eerst anderen moet begrijpen. De Góis is een kunstverzamelaar (van met name Jeroen Bosch) en componeert muziek. Tijdens zijn reizen ontmoet De Góis invloedrijke geleerden zoals Maarten Luther, Philipp Melanchthon en Desiderius Erasmus. De Góis was een groot bewonderaar van Erasmus en net als deze beroemde filosoof had ook hij veel kritiek op de katholieke kerk. Hij was zeker een bewonderaar van de Lutherse revolutie. In tegenstelling tot Erasmus hield hij zijn bewondering niet verborgen. Hij was er vol lof over in zijn brieven en geschriften. Dit werd ook zijn dood. Zijn geschriften kwamen op de Index terecht (lijst van verboden boeken). De Portugese Inquisitie heeft hem gevangengenomen en uiteindelijk is hij, waarschijnlijk door de Jezuïeten, vermoord.

Een vijfsterrenaanrader

A History of Water is een prachtig boek, zeker voor mensen die geïnteresseerd zijn in de Portugese geschiedenis. Wel heel veel feiten, maar het zet je steeds op een ander been door het gebruik van de contrasterende perspectieven. De titel van het boek is mij in het geheel niet duidelijk. Misschien is water het medium waarmee in de 16^de eeuw nieuwe ideeën via Portugal de wereld veroverden.

Wilson-Lee werd geboren in Kenya, studeerde in Zwitserland en studeerde aan universiteiten over de hele wereld – van New York tot Mexico – totdat hij professor middeleeuwse en renaissanceliteratuur werd aan de Sidney Sussex College te Cambridge.

A History of Water is bij bol.com te koop