Zeewater drinken

Op het eiland Porto Santo, dat deel uitmaakt van de autonome eilandengroep Madeira, wordt sinds een jaar of veertig zeewater bewerkt voor menselijke consumptie. In de Algarve wordt schoorvoetend een ontziltingsinstallatie op poten gezet, want ja, het is duur, klinkt het dan. Maar zijn hoge kosten uiteindelijk belangrijk als er een nijpend tekort aan drinkwater is?

Het ontzilten van zeewater wordt op grote schaal toegepast in landen als Saoedi-Arabië, de VS, de Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit, China, Australië en Israël, in hete landen waar de zon voor energie zorgt die nodig is voor de ontzilting. Tenminste voor de meest gangbare procedure, want er zijn ook andere technieken. Manuela Moreira da Silva, onderzoeker aan het CIMA (Centrum voor Marine- en Milieuonderzoek) van de Universiteit van de Algarve, stelt dat in meer dan 150 landen zeewater ontzilt wordt en dat dagelijks 300 miljoen mensen gezuiverd zeewater consumeren.

Ontzilten voor dummies

Ontzilting is een proces waarbij zout en bacteriën of virussen uit zeewater of brak water verwijderd worden om water te verkrijgen dat veilig is voor consumptie. Ontzilt water wordt gebruikt voor drinkwaterproductie, consumptie en openbare diensten zoals irrigatie, stadsreiniging, landbouw en om te voldoen aan de waterbehoeften van industriële processen.

Er bestaan twee essentiële en complementaire processen:
(1) thermische ontzilting (distillatie), het zout wordt afgescheiden door verdamping van zeewater in distillatiesystemen. Dit multi-effectdistillatieproces (MED), hergebruikt energie die vrijkomt bij de condensatie van stoom, waardoor minder energie nodig is om het water te verwarmen, en
(2) membraanontzilting (omgekeerde osmose), dit is een veel gebruikte methode voor drinkwatervoorziening uit zeewater of brak water. Dit proces maakt gebruik van hogedrukpompen en halfdoorlaatbare membranen om zoet water te creëren.

Er is voldoende te lezen als je alles van ontzilten wilt weten.

Herstel- en veerkrachtplan

Portugal heeft recentelijk een herstel- en veerkrachtplan ingediend bij de EU en maakt daarmee aanspraak op het coronaherstelfonds. Dit plan bestaat uit 77 investeringen (en hervormingen) op sociaal, klimaat- en digitaliseringsgebied. Een bedrag van € 200 miljoen ervan is bedoeld voor de uitvoering van het regionale Algarve waterefficiëntieplan, dat (1) waterverliezen in de stedelijke sector zal terugdringen; (2) resulteert in een efficiënter watergebruik van de landbouwsector; (3) gebruik maakt van gezuiverd afvalwater; en (4) ontziltingsprojecten ondersteunt.

PAS (‘Platform Verantwoord Watergebruik’)

Het PAS platform erkent dat de Algarve met een structureel gebrek aan water kampt, maar vindt dat de oplossingen waarin het herstelplan voorziet niet optimaal zijn. Het PAS wil een langetermijnaanpak en een rationeel gebruik van landbouwirrigatie. Concreet betekent geen waterverslindende gewassen als de exotische avocado telen. Ook moet de monocultuur van citrusvruchten op de schop. Er moet veel meer aandacht en geld naar investering in waterretentietechnieken zoals de aanleg van kunstmatige meren, dammen, bekkens en reservoirs, hergebruik van afvalwater, verbetering van infrastructuur, tegengaan van netwerkverliezen en vermindering van waterbehoefte in stedelijke groene ruimten.

Water is van en voor iedereen

Het PAS hekelt met name de voorgestelde aanpak van het herstelplan dat publiek geld gebruikt voor particulier landbouwgebruik. De ontzilting zal door particuliere bedrijven worden uitgevoerd die ongetwijfeld een forse m3 prijs zullen heffen.

Water is een basisbehoefte en toegang tot water is een basisrecht. Als de waterprijs evolueert naar gelang van de beschikbaarheid in onze wereld dan worden we heel decadent en is het einde nabij.

95% van al het beschikbare water op aarde zit in zeeën en oceanen. De voordelen van ontzilting zijn overduidelijk, toch?

En de nadelen?

Wereldwijd zijn er 16.000 ontziltingsinstallaties die drinkwater halen uit de zee. Bij dat proces worden tevens enorme hoeveelheden vervuild afvalwater geproduceerd. Voor elke liter water produceren de installaties gemiddeld 1,5 liter pekel. Wereldwijd levert dat dagelijks zo’n 142 miljoen kubieke meter pekel op. In de meeste gevallen wordt het goedje in het zeewater geloosd. Dat levert grote risico’s op voor de mariene ecosystemen, waarschuwen de onderzoekers. Niet alleen stijgt het zoutgehalte van het zeewater, het vervuilt het water ook met giftige chemicaliën zoals koper en chloor. ‘Pekelvervuiling is nefast voor opgeloste zuurstof in het water’, zegt Edward Jones, onderzoeker aan de Universiteit van Wageningen. ‘En een hoog zoutgehalte en lage zuurstofconcentratie hebben vergaande gevolgen voor het bodemleven, die uiteindelijk de hele voedselketen kunnen aantasten.’

Omgekeerde osmosesystemen hebben constante stroom nodig: vloeistoffen worden permanent opgepompt en er wordt continu druk (soms kan deze oplopen tot 1000 psi, 69 bar) op de cilindrische membraanvaten uitgeoefend. Dat is een hele hoop energie. Overigens kan de zogeheten osmotische drukenergie die opgeslagen wordt in de concentraatoplossing wel gedeeltelijk worden teruggewonnen om de totale energiekosten te verlagen. Ongeacht energiebesparing hebben veel landen van de wereld niet de mogelijkheid of middelen om ontziltingsprojecten te bouwen en uit te voeren. Het drinkwater dat wordt geproduceerd door het ontziltingsproces van zeewater is meestal duurder dan behandeld grondwater, brak water of oppervlaktewater.

Het wordt nu erg technisch. De benodigde membranen of semipermeabele wanden die nodig zijn bij osmose (zie ‘ontzilting voor dummies’ hierboven) zijn uiterst gevoelig en het is dus essentieel om het zeewater eerst te prepareren. Onjuist voorbehandeld zeewater kan ervoor zorgen dat de membranen vervuild raken en dan is het erg kostbaar om ze weer te reinigen.

Alternatieven voor ontzilting

Waterbesparing en efficiënt gebruik van water is en blijft de beste benadering. Het recyclen of upcyclen van afvalwater is vele malen goedkoper dan ontzilten en wat dacht je van een deugdelijke opvang van regenwater?

Wellicht is dit al achterhaald. Welk land heeft nog een wateroverschot? Een voorgesteld alternatief voor ontzilting in het Amerikaanse zuidwesten is de commerciële invoer van bulkwater uit waterrijke gebieden, hetzij door olietankers die zijn omgebouwd tot waterdragers, hetzij door pijpleidingen. Het idee is politiek niet populair in Canada, waar regeringen handelsbarrières oplegden voor de export van bulkwater als gevolg van een claim van de NAFTA, de Noord-Amerikaanse vrijhandelsovereenkomst. Het is weer een illustratie van de politiek die alles lam legt.

Heb jij relevante kennis en kun jij ons vertellen hoe nu verder?

Klik hier voor een lijst van waterbesparende producten