Wie denkt dat stierengevechten typisch Spaans zijn, heeft het mis. In Europa vinden ze ook plaats in Frankrijk en Portugal.
Toen ik in 1990 een cursus Spaans in Salamanca volgde, organiseerde de school voor ons een excursie naar een bergdorp waar we een stierengevecht zouden bijwonen. Dat was, zo werd ons duidelijk gemaakt, kunst met een grote k. Ik vond het maar een afschuwelijke vertoning.
Daarom had ik ook geen interesse in het stierenvechten in Portugal. Wel zag ik in Tavira affiches hangen die een corrida aankondigden. Soms reed er ook een geluidswagen rond om inwoners over te halen een beroemde toureador in actie te komen zien. Ook de televisie zond stierengevechten uit.
Tavira heeft geen vaste arena voor stierengevechten. Aan de rand van de stad is een terrein waar beurzen en grote tentoonstellingen plaatsvinden en daar werd naar believen een tijdelijke arena opgebouwd en weer afgebroken. Maar toen wij daar laatst waren voor onze vaccinaties, bleek precies op die plek een rotonde te zijn aangelegd met een olijfboom in het midden.
Wanneer is Tavira gestopt met het organiseren van stierengevechten? Ik kan er op de website van de gemeente niets over vinden. Een stille dood gestorven? Het lijkt er wel op.
Geschiedenis van het stierenvechten
Het stierengevecht ontwikkelde zich waarschijnlijk in de middeleeuwen in meerdere Europese landen. In die tijd gingen mensen op een veel wredere manier met elkaar en met dieren om, denk aan marteling, heksenverbranding en openbare executies. Onder invloed van veranderende denkbeelden hielden de meeste gruweldaden op te bestaan of werden verboden. Zo niet het stierengevecht, al had dit van meet af aan voor- en tegenstanders.
Bijvoorbeeld de katholieke kerk. Paus Pius V verbood stierengevechten in 1567. Niet zozeer vanuit het oogpunt van dierenwelzijn als wel omdat het veel mensenlevens eiste en er veel gewonden vielen. Waarschijnlijk door dit verbod is in Italië geen traditie ontstaan van stierenvechten. Het Iberisch schiereiland respecteerde de pauselijke bul niet.
Toch werd ook in Portugal het stierengevecht meerdere malen verboden. Het was voornamelijk een tijdverdrijf voor de adel. Waar de ene vorst een verbod oplegde, werd dat door de andere weer teniet gedaan.
D. Miguel (o Rei toureiro), bijvoorbeeld, faciliteerde het fokken van vechtstieren in de Ribatejo (19e eeuw). D. João VI stond het stierenvechten toe mits de opbrengsten naar de armenzorg gingen (1809). Dat verklaart waarom sommige arena’s in het bezit zijn van misericórdias (instellingen voor armenzorg). Na de liberale revolutie werden stierengevechten gezien als barbaarse evenementen die men in verband bracht met de monarchie. Maar de armenzorg verhinderde een totaalverbod, uit angst hun inkomsten te verliezen.
Tourada à portuguesa
Salazar ontwikkelde een tourada à portuguesa waarbij, anders dan in Spanje, de stieren niet in de arena gedood werden, maar daarbuiten. Ruiters en paarden speelden een rol en moços de forcado, zeg maar het voetvolk dat de stier aanprikt. Door middel van films werd deze Portugese manier van stierenvechten gepromoot. Salazar legaliseerde het stierenvechten en in zijn regeringsperiode werden de meeste praças de touro, arena’s, gebouwd: bijvoorbeeld in Beja, Póvoa de Varzim, Moita, Almeirim, Montijo, Cascais, Santarém en Coruche.
Na de Anjerrevolutie zag men het stierengevecht als een overblijfsel van de dictatuur waar men vanaf wilde. Maar toen begon de RTP, de Portugese publieke omroep, stierengevechten uit te zenden waardoor er een publiek bleef bestaan. Fokkers van vechtstieren profiteerden van Europese subsidies, waarmee het stierengevecht een andere status kreeg, die van cultuur.
Steeds minder publiek
De laatste jaren zijn steeds minder mensen geïnteresseerd in het bezoeken van stierengevechten.
Veel gemeenten in het noorden besloten dan ook er niet meer in te investeren. Ze braken hun arena’s af of verbouwden ze voor andere publieksevenementen. Dit gebeurde in Viana do Castelo, Póvoa de Varzim, Porto, Coimbra, Viseu, Vila Real, Cascais, Oeiras, Espinho en andere gemeenten.
In de Algarve was de traditie niet zo diep geworteld. Alleen in Albufeira is een praça de touro en die gemeente organiseerde dan ook de meeste stierengevechten.
Tavira, Loulé, Castro Marim, Faro, Lagoa, Monchique, Portimão, Silves, Vila do Bispo en Vila Real de Santo António stopten al eerder met het organiseren van stierengevechten. Albufeira uiteindelijk ook, in 2020, vanwege te weinig belangstelling.
Kinderen en geweld
Onlangs is nog bij wet bepaald dat kinderen onder de 16 jaar geen stierengevechten mogen bijwonen en er ook niet aan mogen deelnemen.
Publieke omroep
De RTP heeft vorig jaar besloten geen stierengevechten meer uit te zenden. Het past niet in hun beleid ten aanzien van dierenwelzijn.
Een stille dood?
De laatste jaren verloor het stierengevecht bijna de helft van zijn publiek in Portugal. Geen enkel bedrijf, nationaal of internationaal, wil nog geassocieerd worden met de wreedheid ervan, dus sponsoren haken af. In 2018 vonden er slechts 173 stierengevechten plaats, het laagste aantal ooit.
Er beweegt dus het een en ander rondom het stierengevecht. Tot een verbod is het nog niet gekomen, maar dat is in het verleden ook niet afdoende gebleken. Misschien is de sterk afnemende belangstelling een veel betere manier om het stierengevecht een stille dood te laten sterven.
Voor- en tegenstanders
Hier vind je de argumenten van voorstanders van stierengevechten en die van tegenstanders . Oordeel zelf.
Mw.,
Dat van Salazar klopt niet: «desde 1840 Portugal deixou de matar touros na arena»
Groeten,
Marc Ryon
Penela-Coimbra
Dank voor je reactie Marc. Rond de tijd die je noemt, ontstond de mening dat het doden van de stier in de arena een barbaarse gewoonte was. Bij wet verboden werd dit pas in 1928. Overigens bestaat er een uitzondering voor Barrancos in de Alentejo waar de inwoners de traditie van het stierengevecht op z’n Spaans niet willen opgeven. Groeten, Maja
Beste Maja,
Het stierenvechten is een zeer oude en waardevolle traditie die al op het Kreta en Cycladen van de Oudheid beoefend werd en door Grieken en andere zeevaarders in Ibérica werd geïntroduceerd. Dat stijgt ver uit boven de nu geldende sentimenten van mensen en hun recente geschiedenis.
Pablo Picasso miste de Spaanse stierengevechten toen hij in ballingschap was en ging naar de gevechten in de Franse Provençe, hetzelfde gold in zekere mate voor Salvador Dali en Luis Bunuel. Claude Viallat (en ook Picasso) ontwierpen affiches voor stierengevechten.
Los van sommige handelingen die we nu als gruwelijk ervaren, wordt het gezien als een waardevol erfgoed. Ik vind het jammer dat je niet ingaat op de kleding, de attributen en de sierlijke bewegingen van de stier en torreadores die menig choreograaf hebben geïnspireerd.
Beste Hennie,
In het begin van mijn artikel meld ik al dat ik geen belangstelling heb om te kijken naar een stierengevecht. Dus voor een beschrijving van de kleding van de toureador of de bewegingen van de stier, verwijs ik je naar de schrijver Ernest Hemingway die dol was op stierenvechten. Lees bijvoorbeeld Death in the Afternoon.
De essentie van mijn artikel was kond te doen van het feit dat de Portugezen steeds minder belangstelling hebben voor het stierenvechten, zodat het waarschijnlijk stilletjesaan verdwijnt. Of daarmee een waardevolle traditie verloren gaat, laat ik over aan ieders eigen oordeel.
Voor wat betreft de geschiedenis van het stierenvechten heb ik mij gebaseerd op Portugese bronnen en die reppen niet over de Kretenzers. Bedankt dus voor je aanvulling en je reactie. Groeten, Maja
Dank je Maja. Goed geschreven! Ik hoop dat het stierengevecht totaal uitsterft want, traditie of niet, waardevol vind ik zulke gruwelijke evenementen absoluut niet! Onder het mom van traditie, “mooie kleding en prachtige bewegingen” dieren dit soort leed aandoen is voor mij echt barbaars en uit de tijd!
Helemaal met Els eens.
Bedankt Maja Kersten voor dit goed geschreven verhaal over de historie van het stierenvechten. Ik ben blij dat mensen eindelijk tot het besef zijn gekomen dat deze gruweldaden geen mooi schouwspel opleveren. Je hebt ook gelijk: de kleding of de ervaren Torero is van ondergeschikt belang. Het gaat om het martelen van dieren dat als een sport of cultuur wordt verheven. Het verbaast mij dat zelfs de EU het stierenvechten heeft gesubsidieerd. Nu nog strijden voor het verminderen van de jacht, waarbij door sommige jagers alles wordt neergeschoten wat in het zicht komt.
Doel van dit heerlijke stukje “cultuur met mooie kledij en attributen” blijft het doden van een weerloos dier dat niet vraagt om te mogen “strijden” met een stierenvechter. Het wordt tegen zijn wil in zo’n arena gedropt. Ik laat mij vertellen, voorafgaandelijk opgejaagd, woest gemaakt (door o.a. tegen de ballen te trappen?), vanuit een donker hok in het felle zonlicht gejaagd. Tja, een makke stier bezorgt ons geen spektakel… Onafhankelijk hoe de “kleding, attributen en sierlijke bewegingen” er ook uitzien, zo’n zwaard of lans in je lijf krijgen, dat moet vreselijk pijn doen voor die arme beesten. Beesten opzettelijk pijn berokkenen, voor het plezier van een stel idioten op een tribune. En dat heet dan “cultuur”???? Weet je, ik heb heimelijk plezier als ik eens lees dat een stier zo’n matador doodt of verwondt. Eigen schuld, dikke bult. Snel totaal afschaffen, verbieden. Weg ermee.