Off-grid leven in Portugal, kan dat nog?

Steeds vaker hoor je dat mensen het jachtige bestaan beu zijn. Je ziet en hoort dat jongeren en ouderen off-grid gaan leven. Wat houdt dat eigenlijk in en is Portugal een land bij uitstek waar je onder de radar kunt leven?

Van het netwerk af zijn, betekent dat je niet bent aangesloten op gemeentelijke diensten. Eerst ging het met name over het opwekken van elektriciteit met zonne-energie of een combinatie van alternatieve energiebronnen, nu betekent het dat je het gas, drinkwater, elektriciteit en riolering van openbare nutsbedrijven niet meer nodig hebt.

Leven is ‘vies en vervuilend’, hoe kun jij je ecologische voetafdruk zoveel mogelijk verminderen? Sommigen onder ons geven de voorkeur aan een leven in totale afzondering, anderen kiezen ervoor om hun reguliere baan te houden, maar elke avond naar hun off-gridhuis gaan.

Er komt veel op je af bij een off-gridtraject: watertanks, composttoiletten, zonnepanelen, windturbines, moestuin, voedselbos en wat denk je van gezondheidszorg, als je buiten de gebaande wegen gaat leven? Er zijn allerlei gemeenschappen, die al een structuur hebben aangelegd, waarbij jij je kunt aansluiten. Als je over geld beschikt, kun je een bestaand off-gridhuis zoeken via een website.

Big business

Off-grid lijkt inmiddels een aantrekkelijk verdienmodel. Weet je dat er een Facebook page Off-grid Portugal is? Het is een beetje een gemeenplaats geworden voor mensen die genoegen nemen met een minimum aan geld en een maximum aan vrijheid. Steeds meer jonge gezinnen verkiezen een soort van nomadenleven in een busje of camper, want jonge kinderen vinden reizen op die manier vaak erg leuk. Zou zo’n tussenvorm van off-grid misschien iets zijn voor milieubewuste mensen die ultravroeg met pensioen willen gaan?

Je hebt vast wel eens gehoord van deze in Amerika ontstane ontwikkeling, de zogenaamde Financial Independence Retire Early (FIRE). Of zo’n leven duurzaam is daarover zal iedereen een mening hebben. Houd je niet in en reageer op dit stukje!

De knop moet om

Is de klimaatcrisis de drijvende factor van de start van jouw off–gridleven, of wil jij je leven een andere invulling geven? Wil je andere culturen ervaren, wil je leren samenwerken in een divers team, wil je met je handen bezig zijn en iets doen voor een gezondere samenleving? Wil je werken op een ecologische boerderij? Bekijk een aantal mogelijkheden via de site van Workaway of Ecovillages Europe.

Van life

Portugal is al jarenlang een populair camperland door het klimaat en omdat het er goedkoop is. Ook is het een klein land dus je hoeft niet urenlang te reizen om ergens te komen, de natuur is ronduit prachtig en de landschappen verschillen enorm van regio tot regio. Daarnaast zijn er overal wc’s en watertapplekken en je zet je camper of busje neer je slaapt onder de blote sterrenhemel. Maar let op! Sinds 2021 mag je niet meer wild kamperen, je mag alleen maar op campings staan.

De meeste mensen deugen

Van de ‘nieuwe’ nomadenpopulaties hoor je steeds vaker dat je onderweg snel tot leuke contacten komt en gesprekken hebt die ergens over gaan. En als je iets of iemand nodig hebt dan is er altijd iemand bereid om te helpen. Een verademing in de huidige wereld van automatische antwoordapparaten, door robots bemande helpdesks en nul empathische ambtenaren.

Starbase 18 in de Serra da Estrela

Frank Kroondijk was docent en projectleider van D’Lab (Friesland College). In de zomervakantie van vorig jaar startte hij een nieuw project door een circulair tiny hennep house te bouwen op het Suikerterrein in Groningen. Dit is een lab-omgeving waar op allerlei manieren door jong en oud geëxperimenteerd wordt met circulariteit en duurzaamheid. Janneke Wittebol ‘deed Wageningen’ en denkt altijd en alleen in duurzame oplossingen. Ze hebben drie jonge kinderen.

Een laboratoriumomgeving

Ze hebben het roer omgegooid, hun fulltime banen opgezegd en een (vlak) landgoed van 5 hectare in Meios bij Guarda in de Serra da Estrela aangekocht. Hier zijn ze een dorp aan het bouwen, eentje met een circulaire economie. Dat doen ze niet alleen. Zo’n 25 studenten van diverse onderwijsinstellingen (mbo, hbo en wo) zijn betrokken bij: het opzetten van netwerken van bedrijven en instellingen; het ontwikkelen van een businessplan; het (circulair) inrichten van de studenten-/docentenfaciliteiten; het samenstellen van het lesmateriaal; het organiseren van outdooractiviteiten en activiteiten rondom logistiek en gastvrijheid.

Studenten van de landbouwschool onderzoeken hoe ze gewassen circulair kunnen verbouwen, met zo weinig mogelijk afval. Studenten van de hotelschool zullen zich richten op het ontvangen van die toeristen en hoe ze dat zo duurzaam mogelijk kunnen doen.

Studenten mogen experimenteren

Frank Kroondijk heeft een tijd in het onderwijs gewerkt en gaat daarom voor een andere aanpak. Hij wijkt af van een rigide rooster met vaste lesstof per kwartaal, want hij wil dat studenten een creatief idee uitwerken en leren door te experimenteren, door een stage, door een bedrijfje op te richten of iets totaal anders.

Conform de wens van bijvoorbeeld de hotelschool van NHL Stenden om het ondernemerschap meer in het onderwijs ingevlochten te zien, zullen studenten 24/7 bezig zijn met hun projecten in dit Portugese Starbase 18 dorp, dat ook een directe lijn heeft met de Vereniging Circulair Friesland. Deze Nederlandse provincie kampt met hetzelfde probleem als het Portugese platteland: braindrain en vergrijzing. Het is de bedoeling om de kennis die in Portugal wordt opgedaan later in Friesland te implementeren, want deze provincie wil als regio voorlopen op het gebied van circulariteit in Europa.

Werken voor je geld

Veel off–gridadepten hebben geld afgezworen en doen aan ruilhandel. Meehelpen in het boerenbedrijf lijkt erg voor de hand te liggen. Dat doe je niet zomaar, er is wel kennis voor nodig. Gelukkig kunnen boeren altijd extra handen gebruiken, vooral tijdens het oogstseizoen, dus voldoende kans om de kunst af te kijken.

Kijken, doen, fouten maken en leren

Als je tig bomen hebt geplant dan weet je op den duur wat wel en wat niet werkt. Als je een brand hebt meegemaakt dan begrijp je beter wat wel en niet fikt en welke vuur je uit kunt slaan en aan welke vuren echt niets meer te redden valt.

Stel…

Dat je tegen een prachtig stuk grond in de bergen bent aangelopen. En je begint te dromen over je eigen voedselbos, bijenhouden, een kruidentuin. Maar hoe pak je dat aan?

Vroeger waren de bossen schoon en brandveilig, omdat er een evenwichtige begrazing was door vee en men ervoor waakte om dood hout op tijd te kappen en te verwijderen. Dat evenwicht van vroeger moet worden hersteld. Ook moet er een juiste balans zijn van langzaam groeiende autochtone bomen (eik, kurk, kastanje, enz) en de snelgroeiende allochtone variaties (eucalyptus, mimosa, enz.). Dat is zware fysieke arbeid die wel heilzaam en lonend is.

Permacultuur

Het doel van permacultuur is samenwerking voor de lange termijn tussen de mens en haar omliggende natuur. Permacultuur is een samenvoeging van de woorden permanente agricultuur en permanente cultuur. Met permacultuur maak je een tuin met behulp van natuurlijke principes. Een permacultuursysteem wordt zo ontworpen dat het de veerkracht heeft van een natuurlijk ecosysteem. Een permacultuursysteem kan verschillende functies hebben voor de mens. De belangrijkste functies zijn voedselvoorziening, schoon water, het vormen van een plezierige omgeving, het produceren van bouwmaterialen en het afbreken van bepaalde afvalstoffen. Je ontwerpt letterlijk de natuur om je heen. Wat architectuur is voor het ontwerpen van huizen en andere gebouwen is permacultuur voor het ontwerpen van tuinen en het groen van hele woonwijken.