Peneda-Gerês

Ik ben totaal overdonderd door de adembenemende schoonheid van het nationaal park de Peneda-Gerês. Ik hink tussen de gedachten om dit moois met iedereen te delen en om dit paradijs dood te zwijgen, want mensen, auto’s en natuur blijken niet zo’n beste combinatie.

Back to the future

In de loop der tijd heeft de mens zich aangepast aan de ontberingen én aan het aanbod van de natuurlijke bestaansmiddelen van deze rotsachtige hoog- en laagvlakten. De mens was onderdeel van de natuurlijke ruimte en beheerde en onderhield haar. Men deed ‘samsam’: groentes en fruit werden tussen bewoners gedeeld en om beurten ging men met het vee van de hele gemeenschap naar kruidenrijke graslanden. Deze herders zagen toe op een gestructureerde begrazing en bemesting van de gebieden.

Teruggaan naar die tijd, nee, dat is populistische nostalgie, maar het zou mooi zijn als we in de toekomst deze gelijkwaardigheid tussen mens en natuur voor een deel terug zouden kunnen winnen.

Nationaal park

In 1971 werd dit Noord-Portugese nationale natuurpark opgericht. De stichting heeft een grondvest en er is een investeringsprogramma dat flora en faunapopulatie moet herstellen door de natuur (bijna) ongeremd haar gang te laten gaan en haar te helpen haar biodiversiteit te vergroten.

Overdrijven is ook een vak

Sinds die tijd en nu chargeer ik behoorlijk, gaat het niet  goed met deze bijzondere 70.000 hectare aan natuurlijke omgeving. De Europese subsidies zijn eigenlijk bestemd voor investeringen in de natuur, maar gaan op aan recreatieve infrastructuren en aanverwante zaken: er komen steeds meer ‘natuuraanbidders’, die voor hun aangenaam verpozen terugbetalen met geluidsoverlast, afval en vervuiling. 

Oogverblindend

Het nationale park bestaat uit 5 gebergtes: Peneda (1340 m), Soajo (1430 m), Amarela (1350 m), Gerês (1545 m) en Altar dos Cabrões (1538 m) op de grens met Spanje waar het de Serra do Xurés heet. Het uit afgeronde graniettoppen, keien en bossen bestaande gebied strekt zich uit van Castro Laboreiro tot het Mourela-plateau.

Je kunt dit gebied beschouwen als 2 longen met daartussen de rivier Gerês (naar het noorden stroomt deze in de Homem en in het zuiden stroomt deze in de Caniçada). In dit schitterende gebied hoor je het overal druipen, druppelen, sijpelen en stromen.

Rechtsboven is het Mourela-plateau; Fafião ligt rechtsonder; Covide en Campo de Gerês linksonder en Arcos de Valdevez en Castro Laboreiro rechtsboven in de Serra Amarela. De rechterlong wordt het minst bezocht.

Kunst volgt de natuur na

Als je door de Peneda-Gerês loopt, realiseer je je dat verdomd veel wat ooit in de kunst is bedacht allang al in de natuur bestaat. De natuur als leermeesteres, zei Aristoteles.

Fernando Botero

De Trilho da Calcedónia start ongeveer tegenover de camping, bij het enige café dat het dorpje Covide rijk is. Als ik na een half uur stevig wandelen al flink ben gestegen, denk ik voortdurend aan de gulle, wulpse en overdreven vormen en figuren van Botero, een van de weinige kunstenaars die bij leven erkenning krijgt van de gewone man en de zogenaamde kunstexperts. Wat Botero typeert, zijn de dikke figuren en de gesloten mond: mensen die voedsel krijgen in ruil voor hun stilzwijgen. De door hem afgebeelde politici, militairen, religieuzen, musici en koningshuizen lijken op het eerste gezicht grappig, maar hebben altijd een politieke en sociale connotatie.

Land in zicht

Links van mij zie ik een doorwinterde schiemansgast. Hoelang hij daar al zit en wat zich allemaal aan hem heeft voltrokken. God zal het weten.

Heiligdom

Ook in Terras de Bouro, aan de rivier de Caniçada, ligt het heiligdom São Bento da Porta Aberta, waar per jaar honderdduizenden pelgrims naartoe trekken. Na Fátima is dit het grootste bedevaartsoord van Portugal.

De ware toedracht van de huidige basiliek is als volgt: in 1614 krijgt de aartsbisschop van Braga het te stellen met de klagende bevolking van Seara da Forcadela. Zij vinden dat hun kerk veel te ver weg ligt en dat deze in de winter vaak niet toegankelijk is, dus ze willen een andere. Er wordt besloten om in een jaar tijd een kapel te bouwen die aan de behoeften van de plaatselijke christenen moet voldoen. En inderdaad in 1615 wordt de tempel ingewijd met een eredienst voor Sint Benedictus, de patroonheilige van Europa.

Dissonant?

Het beeld van wandelaars, vakantiegangers, nederige pelgrims en behoeftigen die hopen op een verlossend teken van de Almachtige lijkt te illustreren dat mensen van diverse gezindten of met diverse ideeën probleemloos samensmelten in zo’n minuscuul gehucht.

Na een lange, vermoeiende wandeling rust ik uit op een bankje tegenover de kerk en laat al het moois dat ik eerder die dag zag nog eens de revue passeren en ik geniet van een heerlijk ijsje. Als ik achter mij een vreemd geschuifel hoor, kijk ik achterom en zie man en vrouw hand in hand; hij loopt op zijn voeten, zij verplaatst zich op haar vrome en nederige knieën. Hand in hand richting kerk. Het is heet en er staat een lange rij geduldig te wachten op spirituele momenten en wellicht wat verkoeling.

Fafião

De volgende dag ga ik lopen in Fafião in de regio Montalegre. Covide en Fafião liggen op zo’n 40 minuten rijden (25 km) van elkaar vandaan, maar de landschappen zijn totaal verschillend.

Fojo do Lobo

De mensen uit Fafião en omgeving wonen grotendeels off -grid. Niet ver van het piepkleine centrum staat een wolvenval, die ergens rond 1850 is ontdekt. Het is niet met zekerheid te zeggen wanneer deze val is uitgedokterd. De jacht op wolven was niet het stereotiepe mannending van een paar uurtjes cowboy, knallen en daarna lekker zuipen, nee, het was zelfbehoud. Als de wolf een geit, schaap, kip of jong kalfje aanvreet dan betekent dat honger. Beschermde roofdieren zijn een stap op weg naar de beschaving, maar een hoofdpijndossier voor de boer en off-grid-gemeenschappen.

Poço Verde

De ultieme toeristentrekker in dit qua mensentallen rustige gebied is het paradijselijke Poço Verde. Mooier kan het niet worden. Je onderdompelen in dit warme water, met de zon op je naakte lichaam met of zonder lief, ogen dicht en wegzoeven. Dat je dit nog mee mag maken…

Romeinse wegen

Ook in dit gebied zijn de nog vele wegen en mijlpalen uit de Romeinse tijd. Lang geleden werden Spaanse en Portugese steden door die wegen met elkaar verbonden.

Van de Peneda-Gerês krijg je nooit genoeg en dit artikel krijgt dus zeker een vervolg.