Gokje

Door de autoruit kiekt hier en daar een glimp van dorpjes en vriendelijke stadjes. Verscholen achter de heuveltoppen vol verborgen natuurlijke hoogstandjes. Opeens draaien je zintuigen overuren.

In een flits verschijnt het bord ergens in de buurt van het gehucht Querença. Als vanzelf verschuift mijn voet naar de rem, want hier is het. Fonte Benémola koestert zich in ochtendlijke zonnestralen. Uitgerekend nu onvoorbereid op een heuse natuurwandeling, een dilemma zonder geschikt schoeisel en een flesje water.

Tweestrijd

Maar nu we hier toch zijn … het erop wagen dan maar, vanaf de parkeerplaats nog een aardig eindje lopen. De bordjes volgend die verwijzen naar de Fontes, dat lijkt wel te doen over de onverharde zanderige weg.

Het dorpje vlakbij maakt deel uit van de parochie (Freguesia) Querença tussen Tôr en Benafim, buurtschappen die behoren tot de gemeente (Concelho) Loulé.

Querença ligt landinwaarts bovenop een heuvel ten noorden van Loulé. In een overgangsgebied tussen het vruchtbare Barrocal-landschap en de Serra de Caldeirão-heuvels. Bedekt in de lente met een teer groen, vliesdun waasje.

De landstreek bij Querença en het naburige Tôr is waterrijk, vol verfrissend ogend gebladerte. Met talrijke bronnen die lommerrijke beekjes voeden, aan elkaar geknoopt als blinkende linten. Reservoirs van levensbelang voor de watervoorziening van Loulé en Quarteira.

Verrassend

Rond Tôr en Querença ontvouwt zich een ecologisch systeem, doorkruist door de Ribeira da Menalva. Het waterrijke natuurgebied, dat zelfs in hoogzomer niet droogvalt, kent een verbazingwekkend rijke flora en fauna.

Idyllisch met rotsachtige bergkloven, klaterende watervallen en stroompjes. Overal kwakende kikkers en zingende vogels. Verder over het pad langs de kreek in deze beschermde zone, ondertussen genietend van de overweldigende natuurlijke schoonheid van dit unieke reservaat.

Het is doodstil op het centrale kerkplein gedomineerd door een oude schandpaal. Vanaf de overkant aangestaard door een groepje oudere, vaste bezoekers schuilend onder de luifel tegen de blakende middagzon.

Een dorpsbewoner op leeftijd gaat voor ons uit al schuifelend, terwijl hij steunt op een paraplu. Merkwaardig want het is aangenaam warm, vandaag geen druppel regen in de voorspellingen. Binnnen en buiten zitten stamgasten die er lustig op los roken. Gastvrij begroet ons de plaatselijke uitbaatster van de bar.

Plechtstatig

Mijn oog wordt getrokken naar een plaquette die de muur versiert van het museum (Pólo Museológico da Água). Hier doen ze het belang uit de doeken van al dat water in de omgeving. Geïnteresseerden moeten het stellen zonder uitleg, want het gebouw ziet er verlaten uit. Wij laven ons aan de poëzie van Casimiro de Brito, gegrift in oud marmer, bijna gelig van kleur. Met een zachte weerschijn die de tijd nu eenmaal op steen legt.

Wie leefde in het water
zal nooit een droge mond hebben.
Sommigen noemen het heimwee.

Een langgerekte toegangsweg strekt zich voor mij uit in een kaarsrechte lijn. Net alsof het pad naar de hemel leidt door een tunnel naar een andere wereld. Haarscherp getrokken langs een liniaal, eindigend bij een verlaten dodenstad. De poort in de muur is op slot, buitenstaanders mogen er blijkbaar niet in. Van binnenuit kan niemand eruit, maar voor dat laatste hoeft geen levende ziel te vrezen.

Bij de begraafplaats op de heuvel overheerst een kortstondige koelte als in een bos dat ruikt naar vochtige bladeren. De frisheid bedekt de gespikkelde, schemerige, lichtloze atmosfeer. Achter het hek waan ik mij bespied door een labyrint aan mausolea, kruisen en grafstenen. Een necropolis gevuld met silhouetten van gezichten, doodshoofden en kinderkopjes.

Onderwijl voert de wind een reuk mee van verse aarde, as en uitgedoofde kaarsen. Een kille bries strijkt langs de mausoleums en graven van melodramatische architectuur. Koel en koud zonlicht op de terugweg snijdt het lijnrechte pad in tweeën. De wolken lijken verteerd in het metalige hemelsblauw, een aanblik die welhaast detoneert in de sacrale omgeving.

Waagstuk

Onbeweeglijk en grijs van het stof hangen de takken van vijgenbomen en palmen erbij, windstil. Terug naar het dorpsplein, nabij de schandpaal opgericht voor de grote kerk. Verrezen in de 16e eeuw, opgesierd met een eenvoudige gevel en een deuropening in manuelstijl.

De gemeenschap moet bij de tijd blijven, dachten ze misschien, daarom opstoten maar in de vaart der volkeren. Vandaar waarschijnlijk die modernistische uitstraling van het dorpsplein, opgeknapt en nu voltooid verleden tijd. Als een vlag op een modderschuit, zo’n authentieke kern aangekleed met nieuwerwets straatmeubilair en antiparkeerpaaltjes. Ach, wie weet, soms moet je ‘t erop wagen.

Maar elke verandering is geen verbetering. Verdrietig, want een serieus gemis, verloren is de oorspronkelijke sfeer van dit aloude dorpsplein. Helaas, de enige dissonant en beslist geen bijzonder geslaagd gokje.