Wat is beter

Zolang je op aarde leeft, maak je keuzes. Vrijwillig of gedwongen. Je beslist of je rechtsaf gaat of linksaf om een mooie route te rijden. Of anders gewoon rechtdoor. Je kunt ook kiezen om thuis te blijven. Men hoeft de wereld niet rond te reizen om te kunnen begrijpen dat de hemel overal blauw is, schreef Goethe.

Het aantal keuzemomenten neemt niet toe naarmate je ouder wordt. Maar een goede beslissing nemen, wordt wel steeds moeilijker. En met het toenemen van de welvaart worden de winkels steeds voller. Zie wat er allemaal te consumeren valt of waar je aan deel kunt nemen om tot zelfontplooiing te komen. Je ziet door de bomen het bos niet meer. Daarbij is goede raad duur.

Wat zulke goede raad betreft, kun je je zo nodig op een spreekwoord verlaten Soms niet, dat wel. Want soms zijn spreekwoorden niet in lijn met elkaar. Bijvoorbeeld ‘Eigen haard is goud waard’, zegt wat anders dan ‘Huizen zijn kruizen’.

Portugese spreekwoorden als hulp bij moeilijke beslissingen?

Portugezen zijn veel drukker met spreekwoorden en gezegden dan dat wij het zijn. In vorige afleveringen van deze serie bleek dat al. Deze keer gaat het over die ‘goede raad’. Over wat je het beste kunt kiezen, over hoe een goede afweging te maken.

Heel bekend is Mais vale um pássaro na mão que dois a voar. Beter een vogel in de hand dan tien (!) in de lucht. En ook deze kent iedereen wel. Mais vale tarde que nunca. Beter laat dan nooit. Ook wel ironisch gebruikt bij een laatkomer.

Op dit moment is de volgende raadgeving actueel. Mais vale só que mal acompanhado. Beter alleen dan in slecht gezelschap.

Van dit soort spreekwoorden, die beginnen met mais vale, zijn er in Portugal honderden voorhanden. Meer dan in het Nederlands lijkt het. Hieronder volgt een kleine keus om behulpzaam te zijn aan iedereen die in deze ingewikkelde tijd behoefte heeft aan adviezen.

Trouwen

Stel je staat voor de keus of je gaat trouwen of niet. Mais vale ficar solteiro que casa sem dinheiro. Beter is het om vrijgezel te blijven dan te trouwen en geen geld (meer) te hebben. Of heel rigoreus: Mais vale toda a vida solteira que um dia casada. Beter je leven lang alleen dan één dag getrouwd te zijn. Maar stel je beslissing niet te lang uit. Mais vale casar sem dentes que sem cabelo. Beter te trouwen zonder tanden dan zonder haar.

Workalcoholics zijn er in de laatste decennia meer bij gekomen. Werken als middel tot zelfrealisatie. Echter: mais vale bom folgar que mau trabalhar. Beter goed te luieren dan slecht werk te leveren. Je ziet het voor je als je in Portugal bent. Aan de andere kant: overdaad schaadt. Mais vale estregar sapatos que lençois. Beter om je schoenen te verslijten dan je lakens. Anders gezegd: mais vale andar que estar. Beter in beweging te zijn dan op je plek te blijven.

Rustig aan

Snelheidsduivels, misschien dus ook wel die al genoemde workalcoholics, krijgen de volgende raad. Mais vale um pé no travão do que dois no caixão. Beter één voet op de rem dan twee voeten in je kist. Het mag duidelijk zijn: mais vale perder um minuto na vida que a vida num minuto. Het is beter een minuut in je leven te verliezen dan je leven in een minuut.

Geldvergaarders of speculanten let op. Mais vale poupar no princípio que no fim. Het is beter om in het begin spaarzaam te zijn dan aan het eind. En schaam je niet als je in heel simpele zaken handelt en niet in waardevolle artikelen. Mais vale ganhar no lodo que perder no ouro. Het is beter winst te maken met prut dan met goud verlies te lijden.

Voor studiekoppen

Studeren is een belangrijke bezigheid, maar wil je het eigenlijk wel als je er middenin zit. Mais vale um dia de amores que dez anos de latim. Een dag gevrij is meer waard dan tien jaar studie. Waar nog bij komt: mais vale ler um homen que dez livros. Het is beter een mens te lezen (leren kennen) dan tien boeken. Voor Portugezen geldt zelfs ook: mais vale muito saber que muito ter. Beter veel te weten dan veel te bezitten.

Nog wat raad voor wie jurist wil worden. Mais vale absolver um réu do que condenar um inocente. Het is beter een schuldige vrij te spreken dan een onschuldige te veroordelen. Ach, laat het toch liever niet zover komen. Mais vale uma proposta ao pé das searas que um questão na eira. Liever eerst overleg met elkaar aan de rand van de akker (dus vooraf) dan een strijd op de dorsvloer (dus achteraf) te voeren.

Tot slot

Een opgewekte raad in duistere tijden, mais vale acender uma vela que dizer mal da escuridão. In plaats van over de duisternis kwaad te spreken kun je beter een kaars opsteken.

Dit is deel 33 uit de serie Portugese taalweetjes. De vorige delen kun je hier lezen: alle taalweetjes.
Naar een idee van Peter Koj uit de serie ‘Essa nossa ditosa língua’  in de Portugal-Post.

De foto’s bij dit artikel hebben betrekking op de alinea over trouwen.