Hardlopen is populair in Portugal. Er zijn anderhalf miljoen beoefenaars, die twee- à driemaal per week trainen. De renners zijn voornamelijk mannen: hoog opgeleide, getrouwde en urbane dertigers. Dat is de leeftijd waarop de meeste professionele marathonlopers er juist mee kappen. De Portugese jongeren zijn te zwaar, verankerd aan mobiel & tablet, geen renners. Is dat de reden dat Portugal geen rol meer speelt in de Olympische atletiekarena? In de tachtiger jaren trakteerde Portugal de wereld wél op renners van groot formaat.
Ook Portugal kampt met obesitas, met name de jeugd is te zwaar, maar als we de groep volwassenen vergelijken met die leeftijdsgroep van andere Europese landen, dan scoort Portugal nog niet zó slecht en volgens de statistieken gaat het beter. Het lijkt er inderdaad op dat we, tenminste in de Minho, steeds meer renners en andere sporters zien.
Trail running and sky running
Overal ter wereld, ook in Portugal, worden extreme of ultra trails en marathons georganiseerd, waarbij de deelnemers ongekend lange afstanden onder dramatische omstandigheden afleggen. Kort geleden hoorde ik over het fenomeen “sky running”. Dit is een bergklimactiviteit: men rent op paden, rotsen of sneeuw op steile hellingen (meer dan 30%). De parcours gaan altijd door onwaarschijnlijk mooie landschappen, zoals de Marathon de Sables (250 km door de Sahara), Grand Raid des Pyrenées (160 km over dit meedogenloze massief), the Jungle Ultra Marathon (260 km ploeteren door ondoordringbaar Amazonegebied) of the Arctic Circle Trail (200 km over ijs in Groenland). Onnodig te zeggen dat er tijdens deze gruwel-evenementen geen EHBO posten, lange tafels vol bekertjes water en allerlei mondvoer klaarstaan voor de deelnemers. Ze moeten alles in een rugzak meesjouwen.
De extreme varianten
Als je in Noord-Portugal wilt hardlopen, kom je al snel terecht bij Carlos Sá, de 45 jarige ultrarenner uit Vilar do Monte (Barcelos, de Minho). Carlos doet aan alle extreme renvarianten. Hij heeft een aantal nummer 1 noteringen op zijn naam staan, waaronder Badwater (Noord-Amerika), de zwaarste ultramarathon ter wereld. Hij liep het traject van 217 km – beginnend bij zeeniveau om uit te komen bij het eindpunt de top van de Mount Whitney (2548 meter) – bij een temperatuur van 50 graden Celcius en in minder dan 24 uur. Held of dwaas. Wie roept er wat? Bekijk een korte impressie (43 seconden) op RTP Notícias: Carlos Sá vence Badwater, a ultramaratona mais dura do mundo.
Naast het trainen en het afzien tijdens deze krankzinnig fysieke en mentale uitdagingen, heeft Carlos Sá ook een organisatie die allerlei types van trails en in het Noorden organiseert, bijvoorbeeld de Extreme Marathon de Peneda-Gerês of de Grand Trail da Serra de Arga.
De marathon van Europa, Aveiro, 28 april 2019
Dit jaar wordt voor het eerst een Europese marathon gehouden. Het parcours door Aveiro, het Venetië van Portugal, is plat, dus in verhouding gemakkelijk, maar gezien het parcours grotendeels door de winderige rivierdelta voert, moeten de deelnemers opletten dat ze voldoende drinken.
Halve Marathon Douro, 28 mei 2019
Stel je eens voor dat je met honderden, misschien wel duizenden mensen rent door ’s werelds oudste afgebakende wijnstreek, dat door de UNESCO is uitgeroepen als werelderfgoed. Dit ruim 21 km lange traject, langs de Douro aan de ene kant en de terrasvormige wijngaarden aan de andere kant, eindigt in Foz Côa, een andere UNESCO-werelderfgoedlocatie. Aan de finish staan glaasjes port gratis beschikbaar voor finalisten en afhakers.
Grand Trail de Serra de Arga, 20 – 22 september 2019
Dit is een groots evenement en heeft diverse varianten: 80, 55, 37, 27, 17 en 12 km. Het langste parcours begint in Caminha. De deelnemers moeten eerst met een kajak de Minho-rivier over en de Spaanse Monte Santa Tecla beklimmen, dan terug naar beneden, opnieuw de Minho over en dan via Dem en Montaria omhoog naar de Senhora do Minho (de hoogste top van de Serra d’Arga). ’s Nachts wordt er gewoon doorgerend.
In 2016 werd de zesde en speciale editie van deze Grand Trail gehouden en om deelnemers en toeschouwers te sensibiliseren voor de impact van de heftige bosbranden, die in 2015 in dit gebergte woedden, moesten de atleten eerst een 1000-tal bomen planten.
Marathon van Porto, 3 november 2019
Dit jaar is de 15e editie van de (EDP) Porto Marathon. In 2018 trok dit evenement 6000 deelnemers uit 69 verschillende landen. Het is een gevarieerde marathon door de combinatie van zee, rivier, vlak en snel, omdat je niet alleen door Porto rent (de historische Ribeira) maar ook door het naburige Vila Nova de Gaia (Dom Luís-brug en de wijnkelders) en Matosinhos. Het is de grootste marathon van Portugal.
Extreme Marathon Peneda-Gerês, 1 december 2019
Dit is een zeer speciale marathon. Niet alleen loopt hij door het adembenemende landschap van het enige Nationale Park van Portugal, maar ook omdat de deelnemers flink moeten klauteren en dalen, want er is een niveauverschil 1350 meter. De inschrijvingen worden bewust beperkt gehouden, zodat het natuurlijk erfgoed niet belast wordt. De deelnemers zijn verantwoordelijk voor hun eigen containers met vloeistoffen, want plastic flessen en bekers zijn uit den boze.
De helden van toen
Als je de Noord-Portugese avonturier Carlos Sá vraagt hoe hij al die uitdagingen volhoudt en waarom hij er sowieso aan begint, dan zegt hij: “In 2010 nam ik deel aan Le Grand Raid des Pyrénées en na 70 km waren de zolen van mijn voeten één grote blaar. Ik heb vreselijke pijn gehad en ontzettend geleden, maar ik wilde niet opgeven en eindigde toch als eerste. Deze uitdaging heeft mij een enorme psychologische weerstand opgeleverd. Ik denk altijd: waarom zou ik niet kunnen wat een ander wel kan”.
Van jongs af aan had hij een voorbeeld: Carlos Alberto de Sousa Lopes (Vildemoinhos, Viseu, 18 februari 1947), een Portugese langeafstandsloper. Op 37-jarige leeftijd loopt hij de Marathon van Los Angeles en wint de eerste Olympische gouden medaille ooit voor Portugal. Tegelijkertijd vestigt hij een nieuw wereldrecord. Een jaar later, in 1985 in Rotterdam, verbreekt hij andermaal het wereldrecord. Carlos is de eerste man ooit die in minder dan 2 uur en 8 minuten de afstand van 42,195 km aflegde. In 1984 herovert hij zijn internationale wereldtitel in New Jersey. Stel je voor, onze Carlos uit Viseu, die 21 kilometer door een Amerikaanse stad (de andere helft gaat langs de kust) rent, terwijl hij aangemoedigd wordt door duizenden extatische Portugese emigranten.
Statistieken: Os Portugueses nas grandes maratones
Portugal kent ook een renheldin en levende legende: Rosa Maria Correia dos Santos Mota (Porto, 29 juni 1958), een langeafstandloper en de eerste Portugese sportvrouw die Olympisch goud wint in Seoul in 1988. Ze wordt over een paar maanden 61 jaar en rent nog steeds in competities. Verleden jaar won zij de minimarathon (5 km) in Macau. Haar tijd was 22:02 minuten. Ze ontving de onderscheiding van de grootste vrouwelijke marathonloper aller tijden.
De eerste marathon die ze rent en wint is de eerste marathon voor vrouwen (Athene, 1982) ooit georganiseerd. Haar beste tijd echter haalt ze in Chicago in 1982 (2:23:29). Ze wordt Europees kampioen in 1986 en wereldkampioen in 1987. In 1990 wint ze voor de derde keer de marathon van Boston. Tussen 1982 en 1992 loopt ze 21 marathons, waarvan ze er 14 wint. In 1991 loopt ze in Lissabon haar laatste (halve) marathon. Trouwens, als ze jong is lijdt ze aan ischias en astma.
Vrouwelijke dertigers, die een groot applaus verdienen zijn Vera Nunes en Elisabete Azevedo. Vera (39 jaar) loopt voornamelijk marathons. Recentelijk won ze die van Zürich en ze was de beste vrouwelijke renner ter wereld op de Wings for Life World Run 2018. Elisabete ontdekte het ultrarennen pas in 2011 en het was liefde op het eerste gezicht. Sindsdien heeft ze veel ultraraces gedaan, zoals de Serra de Arga, de Azoren, Madeira en recentelijk op 36-jarige leeftijd eindigde ze als nummer 2 op de Himalaya trail. Het parcours fluctueert van hoogtes van 3000 tot 4000 meter. Alsof rennen op dat soort bergen al niet zwaar genoeg is moeten er nog andere vijanden overwonnen worden, zoals agressieve jaks, een slechte spijsvertering (door hoogte), een onrustig hart (gebrek aan zuurstof) en de kou.
Aanstormend talent
De meiden: Juliana Oliveira (18 jaar), Paula Soares (Guimaraes, 21 jaar) en de kerels: Helio Fumo (Mozambique, 35 jaar) is de beste Portugees skyrunner. Internationaal gezien moet hij nog flink aan de bak en hij is niet meer piep. Romeu Gouveia (Coimbra, 21 jaar) is de jongste atleet van het team van Salomon Suunto. Hij won in 2015 een van de tracks van de Serra d’Arga Grande Trail. Dat jaar moesten de parcours van dat jaarlijkse evenement verlegd worden door de hevige branden, waarbij meer dan de helft van de begroeiing in rook opging. Hij is de high potential!
Ik woon nu anderhalf jaar in Noord-Portugal. Het was even wennen en het kwam niet van rennen, maar nu wil ik het weer oppikken en ik ben gaan zoeken naar een mooie halve marathon. In Portugal worden zeer regelmatig marathons en kortere varianten daarvan georganiseerd, maar het lijkt mij – voor nu – het leukst om in het Noorden te rennen en gelukkig is de keuze dan beperkter. Het is de Douro Halve Marathon geworden, of misschien toch de lichte variant van de Serra d’Arga trail (22 km)? Ik ben er nog niet uit.
Leuk dit stukje. Informatie door een liefhebber gegeven voor onbenullen zoals ik. Genieten, en daarvoor mijn dank.
Rosa Mota ooit ontmoet toen ze zo’n 30 jaar geleden mijn dochter een prijs uitreikte. Besefte toen niet hoe eenzaam ze op die grote hoogte stond indertijd.
Dank je wel.
Ben benieuwd waarvoor jouw dochter dertig jaar geleden een prijs kreeg uit de handen van Rosa Mota.
Ik weet het niet meer.. Een tekenwedstrijd of een opstel dat opviel? Ik weet alleen dat het gebeuren in Coimbra plaatsvond en dat we onderweg, toendertijd een 2 uur durende rit, zonder brandstof kwamen te staan…
Even geïnformeerd: Ze had een tekenwedstrijd gewonnen en kreeg een tegoedbon waarvoor ze sportschoenen heeft gekocht. Na afloop van de uitreiking zijn we Chinees gaan eten in Coimbra…. Een onvergetelijk iets ?