Elk jaar in februari is er weer het Festival van de Lamprei. Dit evenement wordt georganiseerd door de Gemeente Penacova en er nemen 9 restaurants aan deel. In 2002 hoorde ik voor het eerst van het Festival da Lampreia. Sindsdien ga ik zo af en toe naar Penacova om lamprei te eten. Lamprei is iets heel speciaals, als je de kans krijgt moet je het beslist een keer proeven!
Wat is lamprei?
Maar wat is lampreia eigenlijk? Ik ga op onderzoek. Volgens het woordenboek Portugees-Nederlands is de vertaling van lampreia: lamprei, prik (vis). Geen van mijn toeristische gidsen over Portugal vermeldt iets over de lamprei. Gelukkig vind ik wel informatie op Wikipedia en in de Deltas dierenencyclopedie.
Lampreien, prikken of negenogen (Petromyzonidae) vormen een van de twee families van kaakloze vissen (Agnatha). Er zijn ongeveer dertig soorten, waarvan de meeste in zoet water leven. Het zijn over het algemeen parasieten of aaseters, die geen kaken of schubben hebben. De huid is naakt en wordt bedekt door een slijmlaag. Aan weerszijden van de kop zitten 7 gaatjes, de kieuwopeningen.
Het lichaam van deze primitieve dieren is rond, langgerekt en lijkt op dat van een paling. De ronde mondopening zit aan de buikzijde en bestaat bij volwassen dieren uit een trechtervormige zuignap, die bezet is met stevige beenvormige tanden.
Met deze zuignap hechten ze zich vast aan andere vissen, raspen met hun tanden een wond en zuigen dan het bloed van hun gastheer op.
De larven, die uit de eieren komen, hebben geen zuignap met tanden en hun ogen zijn door de huid overgroeid, zodat ze niets kunnen zien. Na ongeveer 3 jaar ondergaan ze een metamorfose en veranderen dan in volwassen dieren. Ze zijn dan geslachtsrijp en kunnen zich in het volgende jaar gaan voortplanten.
Na het paaien sterven de meeste lampreien zeer spoedig. Er zijn 45 soorten lampreien (ook prikken genoemd) bekend, waaronder de rivierprik, de beekprik en de zeeprik.
Het festival van de lamprei
De krant A Comarca de Arganil schreef er in februari 2002 het volgende over (door mij vertaald):
Het komend weekeinde worden meer dan 5000 mensen verwacht in Penacova, ter gelegenheid van het vijfde Weekend van de Lamprei.
De vice-president van Penacova, António Simões, zegt: “Behalve het promoten van de lamprei en het trekken van steeds meer mensen naar onze mooie gemeente is het doel van dit weekend ook om het financieel aantrekkelijker te maken om lamprei te eten.”
Voor wie dit beroemde gastronomische gerecht wil eten, hebben de deelnemende restaurants een redelijke prijs afgesproken en de toetjes, twee streekgerechten, Pasteis de Lorvão en Nevadas, zijn zelfs geheel gratis. De gemeente geeft hiervoor een subsidie.
Penacova wordt ook wel de stad van de lamprei genoemd. In dit seizoen (februari) zwemt de lamprei vanuit de oceaan de rivieren op (tegen de stroom in) om het koele, snelstromende water te paren en eieren te leggen. Dit gebeurt in de Rio Mondego, die langs Penacova stroomt. Hier worden de lampreien gevangen.
Vroeger kwam de lamprei ook in de Rio Alva voor. Nu kan de lamprei daar niet meer komen, omdat er een dam is geplaatst voor een stuwmeer.
De lamprei kan op verschillende manieren worden klaargemaakt. De prijzen voor dit weekende zijn in alle restaurants vastgesteld op 60 Euro voor een hele lamprei en 17 Euro voor een portie.
Lamprei proeven (2002)
Zelfs met subsidie kost het aanzienlijk meer dan wij gewend zijn … het moet dus wel iets bijzonders zijn. We kozen een restaurantje net buiten Penacova. Het gerecht wat je hier kon eten was Arroz de Lampreia (rijst met lamprei). We deden niet kinderachtig en bestelden een hele lamprei.
Die werd geserveerd in een platte lage schaal en zag eruit als een enorme hondedrol in een berg grijsbruine rijst (de kleur komt door het bloed). Moedig begonnen we te eten … het smaakte heerlijk. De smaak en ‘bite’ is anders dan vlees en anders dan vis, iets heel aparts.
We dronken er een zeer goede Bairrada wijn uit 1991 bij. De toetjes (ieder twee) waren eveneens verrukkelijk. Met koffie en natuurlijk een Licor Beirão. De rekening voor 4 personen bedroeg 81 Euro.
Penacova
Na het eten keken we nog even rond in het plaatsje Penacova. Een mooi oud stadje met schitterende uitzichten op het Mondego-dal en een vriendelijke, ontspannen sfeer. Hoewel er dit weekend 5000 toeristen verwacht werden was de VVV gesloten. Jammer, nu konden we geen handgesneden houten tandenstokers kopen, waar Penacova volgens de reisgidsen om bekend staat.
Lamprei proeven (2010)
We kozen weer hetzelfde restaurantje, net buiten Penacova, in Vila Nova. Er stond daar weer Arroz de Lampreia (rijst met lamprei) op het menu. Erg veel variatie is er dus kennelijk niet.
De door de gemeente gesponsorde toetjes waren er ook weer. Het klooster van Lorvão, in de buurt van Penacova, stond in de late middeleeuwen bekend om de hemelse gebakjes die de monniken er maakten. Deze lekkernijen werden aangeboden aan de gasten van het klooster. Sommige van de recepten zijn in de loop der tijd verloren gegaan, andere werden gelukkig bewaard, zodat we de gebakjes vandaag de dag nog kunnen proeven.
De rekening bedroeg dit keer (voor 7 personen) 145 Euro.
Restaurante Primavera
Vila Nova
3360-204 Penacova
Tel.: 239477328
Bronnen:
- Wikipedia
- Deltas Dierenencyclopedie
- A Comarca de Arganil
Hallo Winy, je verslagen, ook die van 2002, over je avonturen in het Portugese Penacova waar je de zegeningen van de zeelamprei leerde kennen, las ik met groot plezier. Wist je dat in Frankrijk aan de Dordogne, en in mindere mate aan de Loire, de lamprei eveneens van oudsher als gastronomisch fenomeen en erfgoed in ere wordt gehouden? Het plaatsje Sainte Terre presenteert zich zelfs al twintig jaar als ‘Capitale Mondiale de la Lamproie’. Elk jaar vindt er een Lampreifestival plaats. Ik bracht er in 2009 een bezoek. Ben momenteel druk de kennis die ik de afgelopen tien jaar over de lamprei heb verzameld in een boek/tijdschrift artikel uit te werken. De lamprei is bijzonder als gastronomisch fenomeen, als een van de markantste representanten van het bioevolutionair fenomeen levende fossiel en zelfs als kunstzinnig/filosofische inspiratiebron. Ben momenteel bezig mijn website op orde te maken, deze zal volgende maand on line verschijnen. Een van de onderdelen zal geheel gewijd zijn aan de familie van de prik en verwanten (slijmprik). In het kader daarvan sta ik op het punt een genootschap te stichten die zich zal wijden aan het onderzoek en de promotie van dit verguisde dier. Misschien iets voor jou? Wie ben ik? Mijn naam is Henri Roquas, ik ben werkzaam als kok en als beeldend kunstenaar, ben daarnaast ook eigenaar van een bedrijf dat foodconcepten ontwikkelt. Met groeten.
Hallo Henri,
Nee, dat wist ik niet! Graag blijf ik op de hoogte van de ontwikkelingen rondom je website over de familie van de prikken. Stuur je me de URL zodra je website online verschijnt?
Dag Winy, wat een treffend verhaal. En zo herkenbaar. Wij hebben lamprei gegeten vlakbij Évora. In gezelschap van een Nederlandse vriend en daar al jaren woont en -in overdrachtelijke zin- een moord voor dit speciale gerecht doet. Inderdaad zag het er allemaal niet erg appetijtelijk uit maar de smaak was heel bijzonder. Een beetje “gronderig”. Heb het fijn daar!
Dag Hein, wat leuk om na zoveel jaar nog een reactie op mijn verhaal te krijgen. Ik wist niet dat lamprei ook in de Alentejo werd gegeten.
De lamprei wordt ook door Giovanni Boccaccio in de Decameron (14de eeuw), in het achtste verhaal van de negende dag, als lekkernij in Florence vermeld.
Dat wist ik niet, P. Bedankt voor deze aanvulling.