Lekker in de file in Porto

Kort geleden, tijdens mijn tweede bezoek aan Porto, zag ik iets dat ik in mijn stoutste dromen niet had kunnen bedenken. Voor de ingang van een boekwinkel had zich een slang gevormd van wel driehonderd man, vrouw en kind – Portugezen, Hollanders, Zweden, Britten, Chinezen, Australiërs, alle landen van de wereld leken vertegenwoordigd in deze file, die in Amerikaanse termen “two to three blocks” lang was.

Iedereen leek kalm en tevree z’n beurt af te wachten om naar binnen te kunnen. Ik had geen idee van wat er gaande was. Totale leegverkoop? Las William Shakespeare zelf voor uit zijn werk en signeerde hij elke aankoop? En mijn klomp brak helemaal toen ik hoorde dat ieder, groot en klein, er drie euro voor over had om Livraria Lello & Irmão te mogen binnentreden. Geld neerleggen om een winkel in te mogen? Wat heeft dat te betekenen?

Woensdagochtend

Ikzelf zag niks in aansluiting zoeken bij de file, ik heb een afschuw van grote groepen en bovendien, ik houd van dromerig snuffelen in boekwinkels en daarbij niet gestoord worden door een lawaaiige meute. Gelukkig vond ik een paar stappen verderop de Lello & Irmão cadeauwinkel waar niet meer dan een tiental bezoekers snuffelden in de aangeboden werken en aan boeken en lezen gelieerde artikelen. Een oase van rust. “Hiernaast?” was de reactie van een medewerker. “Hiernaast is het altijd een gekkenhuis. Het beste moment om te ontdekken wat daar zo trekt is de woensdagochtend. Maar kom niet te laat, zeker in de zomer wordt het er tijdens de lunchtijd al druk.”

En ik leerde maar beter uit de buurt te blijven op feestdagen en lange weekends. Lello moet wel de populairste boekwinkel ter wereld zijn, al betwijfel ik of meer dan tien procent van de drie euro entree betalende bezoekers ook echt een aankoop doet. Men komt voor de winkel, speciaal voor de interieurarchitectuur van het 110 jaar oude gebouw. Dat staat bekend -is wereldberoemd- vanwege de spectaculaire houten trap die ikzelf nog niet beklommen heb en “in levende lijve” hoop te bewonderen tijdens een volgende bezoek aan Porto,  op een stille woensdagochtend.

Lello zit op 144 Rua das Carmelitas. De officiële Porto bezoekersgids vertelt dat het interieur J.K. Rowling inspireerde bij het schrijven van haar Harry Potterserie. Zij woonde een jaar in de stad, gaf Engelse les, en ontdekte er meer interessante decors voor haar verhalen. Zij was niet de enige die onder de indruk raakte van Lello. Een van de vele andere fans schreef: “Lello? Zo ziet wat mij betreft de hemel er uit.”

Hart van de stad

De architectuur (met een neogotische façade en veel art nouveau–elementen; en art deco in het interieur) is inderdaad verbluffend, zie ik op foto’s. De gevorkte trap naar de verdieping is een juweeltje van constructie en houtbewerkingskunst, de balustrades zijn meesterwerkjes op zich. De winkel is een erkend “Monument of Public Interest”, dus mogen we niet klagen als het publiek ook werkelijk in groten getale belangstelling toont.

Er is nog zo’n plek in Porto die op mijn verlanglijstje staat: Café Majestic op 112 Rua Santa Catarina, een “monument van een café”, een beroemde “tearoom vol cherubijntjes, verguld houtsnijwerk, met leer beklede banken en met goud behangen obers.” De ontbijten en lunches schijnen er “elegant” en smakelijk te zijn en de bar is welvoorzien. Ook Majestic trekt veel nieuwsgierigen aan, het staat bovendien bekend als “the city’s heart” dus ook hier geldt: kies een werkdag voor een bezoek, blijf weg in de weekends. Niet dat er niets anders van betekenis is in deze zalige en zo mooi gelegen stad. Porto staat voor mij bovenaan de wereldranglijst, na Parijs en San Francisco (hoewel de laatste vooral zo hoog scoort vanwege zijn situering aan de magnifieke baai).

Geen laag vernis

De Portugese historicus en schrijver J. Rentes de Carvalho, die tijdens het dictatorschap naar Nederland vluchtte (zijn dochter Monica werkte een tijdje bij de Amsterdamse designstudio waar ook ik aan verbonden was), schreef het volgende over Porto (mijn ruwe vertaling):

“Ik heb in deze stad zo dikwijls rondgedwaald. Ik ging op onderzoek uit, de stad was het speeltoneel van mijn jeugd. Zelfs nu nog zijn de pleinen en straten geliefde bekenden voor mij. Misschien ben ik té enthousiast, maar de bezoeker zal mijn devotie snel begrijpen. Porto is niet enkel een ansichtkaart van het heden of een geschiedenisboek van het verleden, de stad is mijn eigen, zeer persoonlijke beleving. Dankzij de enorme variëteit aan weidse vergezichten op telkens nieuwe perspectieven, en de zo uiteenlopende culturen en atmosferen die men ontmoet, doet de stad het uitstekend zonder die laag van vernis die de toeristenindustrie zo graag aanbrengt om iets authentiek te doen lijken”.

Rentes schreef dit jaren geleden in zijn “Portugal. Een gids voor vrienden”; vandaag de dag is het niet anders. Het toerisme mag dan hier en daar tot een cosmetisch laagje verguldsel  hebben geleid, in algemene zin blijft Porto een rijke ervaring voor een reiziger die atmosfeer weet te waarderen.

Tot dusver miste ik ook een bezoek aan 126 Praça de Libertade waar Café Imperial, volgens Rentes, een bezoek waard is. Het oude interieur schijnt er fantastisch te zijn en onveranderd sinds McDonald’s de locatie verwierf, in 1995. Okay, goed dan, voor mij is er althans één Big Mac to go (to).